Page Text
________________
[अव्ययानि ] टीकाद्वयोपेता।
(१७३) आतः । श्रौषट् । वौषट् । इत्यादि । तत्रादिविभक्त्यर्थे निपात्यते ॥ तस्मिन्निति तत्र । अस्मिन्निति अत्र । यस्मिन्निति यत्र । कस्मिन्निति कुत्र । क । कुह । तेन प्रकारेण तथा । सर्वथा । कथम् । इत्थम् । अस्मादिति इतः। एतस्मादित्येततः। ततः। यतः। सर्वतः । कुतः। बहुतः। सार्वविभक्तिकस्तसित्येके ॥ आदितः । मध्यतः । अन्ततः । पूर्वस्मिन्निति पुरः । पुरस्तात् । अधः । अधस्तात् । उपरि । उपरिष्टात् । परस्मिन्निति परेण । दक्षिणन । दक्षिणा । दक्षिणतः । उत्तरतः । दक्षिणस्यां दिशि दूरे दक्षिणा । दक्षिणाहि ॥ राजाधीनं राजसात् । सर्व भस्म भस्मसात् ॥ ऊररी ऊरी उररी विस्तारांगीकारयोः॥सद्यआदिः काले समानेऽह्नि सद्यः। अद्य । अधुना । इदानीम् । तस्मिन् काले तदा । यदा । कदा । सर्वदा। सदा । एकदा । अन्यदा । सपदि । साम्प्रतम् । झटिति । तूर्णम् । आशु । शीघ्रम् । पूर्वेयुः । परेयुः । परद्यवि । ऐषमः। परुत् । परारि । अन्येयुः । अन्यतरेयुः । उभयेयुः । तर्हि । यहि । कर्हि । एताह ॥
( सुबोधिनी )-चादिर्निपातः ॥ च आदिर्यस्य स चादिः ॥ निश्चयेन पतत्यनेकेष्वर्थेषु द्योतकत्वादिति निपातः। पत्ल, पतने। अस्माज्ज्वलादेर्ण इति णप्रत्ययः। असत्त्ववाचिनामेव चादीनां निपातसंज्ञा अव्ययसंज्ञा च भवति । स्वरादीनांतु सत्त्ववाचिनामसत्त्ववाचिनां चाव्ययसंज्ञैव न निपातसंज्ञा । स्वस्ति वाचयति स्वः पश्यति स्वः पततीत्यादौ कर्मादिकारकयागेन सत्त्ववाचकत्वं स्वरादीनां शस्त्येव । एकस्वराणां निपातानां संधिर्न भवतीति निपातसंज्ञाफलम् । एकस्वराणां स्वरादीनां तु संधिर्भवत्येव तेषां निपातसंज्ञाभावात् ॥ चेति समुच्चयान्वाचयेतरेतरयोगसमाहारेषु । 'वा स्याद्विकल्पोपमयोरिवार्थेऽपि समुच्चये ॥' हेति प्रसिद्धौ ॥ अहेति पूजायाम् ॥ एवेत्यवधारणे अनवक्लप्तो उपमायां च ॥ एवमित्युक्तपरामर्श ॥ नूनमिति निश्चये वितर्के च ॥ पृथगिति भिन्नार्थे ॥ शश्वदिति पौनःपुन्ये नित्ये सहार्थे च॥ युगपदित्येककाले ॥ भूयसिति पुनरथ आधिक्ये च ॥ नहेति प्रत्यारम्भे॥ हन्तेति हर्षे विषादे अनुकम्पायां वाक्याम्भे च ॥ विनेति वर्जने ॥ नानेत्यनेकविनार्थयोः॥ स्वस्तीति मङ्गले॥ अस्तीति सत्तार्थे । दोषति रात्रौ॥ वृथेति व्यर्थे । मृषेति वितथे ॥नक्तमिति रात्रौ ॥ मिथ्यति वितथे ॥ मिथसिति रहःसहार्ययोः॥अथेति मङ्गलानन्तरारम्भप्रश्नकात्स्याधिकारप्रतिज्ञासमुच्चयेषु ॥ अथो इत्यथवत्॥अहो इति विकल्पे चेदर्थेऽपि॥ ह्यमिति अतीतेऽह्नि ॥ श्वसिति अनागते दिने ॥ उच्चैसिति महति । नीचैसिति
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |