Page Text
________________
(१५४) सिद्धान्तचन्द्रिका। [हसान्तनपुंसकलिंगाः] स्रगस्यास्तीति विन् । स्रग्वि ॥ वागस्यास्तीति ग्मिन् । वारिग्म । बहवो वृत्रहणो यस्मिन् ततः । नानो न इति नलोपः। बहुवृत्रह । वेङयोरित्युपधालोपे हनोन इति घः। बहुवृत्रनी। अल्लोपाभाव बहुवृत्रहणी । इनामिति दीर्घः। बहुवृत्रहाणि ॥ बहवः पूषाणो यस्मिन् तत् बहुपूष ॥ बहवोऽयम्णो यस्मिन् तत् बह्वर्यम ॥ अस्यतेरोणादिके ऋजप्रत्यये । अमृज् । चोः कुरिति कुत्वम् । अमृक् । पाददन्तेत्यसन् । 'अल्लोपःस्वरे' इत्यल्लोपे अस्ना ॥ ऊर्जेतीति ऊ। शो ऊर्जि। नरजानां संयोगः। बहव ऊर्जी यस्मिन् तत् बहू ॥
(तत्त्वदी० )-अह्न इति ॥ स्रोर्विसर्ग इत्यतो विसर्ग इत्यनुवर्तते । कश्चित्तु सस्तावित्यतः समनुवर्त्य समेव व्यधित तन्नेति रामाश्रमः । सस्यापि विसर्गविधानावश्यकत्वेन विसर्गविधानस्यौचित्यात्। वस्तुतस्तु सस्यैवाव्यवहितत्वेन तदनुवृत्तरेवौचित्यं युक्तं क्षत्यभावात् ॥ दीर्घान्यहानि यस्मिन्निदाघे इति विग्रहे दीर्घाहन सि इति स्थिते हसेप इति सिलोपे नोपधाया इति दीर्घ पश्चादह्न इति विसर्गः । दीर्घाहाः ।धौ त्वधाविति निषेधादीर्घाभावे विसर्ग एव । हे दीर्घाहः॥
(बहूजों नुम्प्रतिषेधः) अन्त्ययापूर्वो वा नुम् ॥ बहूर्जि-बहार्ज ॥ त्यत्-त्यद्, त्ये, त्यानि ॥ तत्-तद्, ते, तानि ॥ यत्-यद्, ये, यानि ॥ एतत्-एतद्, एते, एतानि ॥ अन्वादेशे एनत्-एनद्, एने, एनानि ॥ बेभित्-बेभिद्, बेभिदी ॥
(सुबोधिनी)-बहूजों नुम्प्रतिषेधः ॥अन्त्यात्पूर्वो वा नुम् । बहूशब्दस्य भाष्यमते नुम्॥इदमेतदोरित्येनदादेशः।एनत् ।वेभिद्यते इति बेभित् ।यङन्तात् क्विप।
( तत्त्वदी०)-बहूर्ज इति ॥ बहाल इति ॥ ब्रजानां संयोगः ॥ शौ न नुमिति । वाऽनुवृत्तेर्व्यवस्थितत्वादिति भावः ॥
(सयङन्तस्य शौ नुम्न )बेभिदि ॥ चेच्छित्-चेच्छिद । चेच्छिदी। चेच्छिदि । “गवाक्शब्दस्य रूपाणि क्लीबेऽर्चागतिभेदतः । असन्ध्यगागमाल्लोपैनवाधिकशतं मतम् ॥ स्यम्सुप्सु नव षड् भादौ षट्के स्युस्त्रीणि जश्शसोः । चत्वारि शेषे दशके रूपाणीति विभावय ॥" गवाक्--गवान्, गोअक्-गोअग्-गोक्-गोग्, गवाङ्-गोअङ्-गोङ् । गोची-गवाञ्ची-गोअञ्चा-गोञ्ची । गवाञ्चि-गोअश्चि-गोश्चि । गवाक्षु-गोअक्षुगोक्षु-गवाक्षु-गोअक्षु-गोक्षु-गवाझ्षु-गोअवषु-
गोषु ॥ तिर्यक्तिर्यग्, तिरश्ची, तिर्यञ्चि । तिर्यङ्, तिर्यश्ची, तिर्याश्च ॥ यकत्, यकृती,
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |