Page Text
________________
[हसान्तस्त्रीलिंगा:- ]
टीकाद्वयोपेता ।
( १५१ )
'धुवीं हिंसायाम् । 'क्विपि यवयोरिति वलोपः । धूः ॥ त्रिचतुरोरिति चतस्त्रादेशः न तिसृचतत्रोरिति न दीर्घः । चतसृणाम् ॥ प्रियाश्चत्वारो यस्याः सेति । यदा । स्त्रियां मुख्यावित्युक्तत्वान्न चतस्त्रादेशः । चतुरामित्याम् । प्रियचत्वाः । धावमित्यम् | हे प्रियचः ॥
1
( तत्त्वदी ० ) - नहो धः इति ॥ तथदानामन्यतमस्तु नोक्तः नद्ध इत्यसिद्धेः ॥ उपानदिति ॥ उपपूर्वान्नहेः क्विपि नहिवृतीत्यादिना पूर्वस्यात्वम् । अत्रेदं विभाव्यम् ॥ सुष्टु अनड्वानस्यामिति बहुव्रीहौ स्वनवानित्येव न तु नदादित्वादपि स्वनड्डाहीति । अनुपसर्जनादिति तन्निषेधात् ॥ उष्णिगिति । उत्पूर्वाणिह प्रीतावित्यस्मात्स्विपि निपातनाद्दलोपषवे ॥ गीरिति । गृ निगरणे शब्दे च । क्विपि । ऋत इरिति ईत्वम् । य्वोर्वि हस इति दीर्घः ॥ पूरिति ॥ पृ पालनपूरणयोः । क्विपि पोरुरित्युत्वम् ॥
I
( इयं स्त्रियाम् ) इदमः स्त्रियामियं सौ । इयम् इमे इमाः । अनया, आभ्याम्, आभिः । अस्यै । अस्याः । अनयोः आसाम् । अस्याम् । आसु ॥ अन्वादेशे । एनाम्, एने एनाः । एनया । एनयोः ॥ स्रक्–स्रग्, स्रजौ । स्रग्भ्याम् । स्रक्षु । समित्-समिद्, समिधौ, समिधः । । समिद्याम् । समित्सु || स्या, त्ये, त्याः ॥ एवम् । तद् । यद् । एतद् । किम् ॥ वाक्-- वाग्, बाचौ । वाग्भ्याम् । वाक्षु ॥ ककुप्-- ककुब्, कक्कुभौ । ककुब्भ्याम् । ककुप्सु । त्वक्-त्वग्, त्वचौ, त्वचः । त्वचम् । त्वग्भ्याम् ॥ ऋक् –ऋग्, ऋचौ, ऋचः । ऋचम् । ऋग्भ्याम् । ऋक्षु ॥ अप्शब्दो नित्यं बहुवचनान्तः । आपः । अपः ॥
1
( सुबोधिनी ) - इयं स्त्रियाम् ॥ इदमोऽयमित्यतः इदम इत्यनुवर्तते । सौ सः इत्यतः साविति च । त्यदाद्यत्वे आपू मत्वम् औरितीत्वम् । इमे । अन टौसोरित्यनादेशः । टौसोरित्येत्वम् । अनया । सभ्य इत्यत्वम् । आभ्याम् । अन्वादेशे इदमेतदोरित्येनत् । शेषं सर्ववत् ॥ सृजेः क्विपू अमागमश्च निपातितः । दिशामिति कुत्वम् । स्रक्-स्रग् ॥ 'इध्ममेधः समित् स्त्रियाम्' इत्यमरः ॥ त्यदाद्यत्वे आप् । त इति सः ॥ स्या ॥ वचेः क्विपि वचीति क्विपि परे दीर्घोऽसंप्रसारणं च । चोः कुरिति कः । वाक् ॥ आमो तेर्हस्वश्चेति हस्वश्चात् क्विपि । न्सम्महत इति दीर्घः । आपः॥
O
( तत्वदी ० ) - इयं स्त्रियामिति ॥ अत्रापि स्त्रियामिति ग्रहणं लुकि न तन्निमित्तमित्यस्यानित्यत्वे लिङ्गम् । अन्यथा इदमित्यत्र सेरभावादेवाप्राप्तौ स्त्रियांग्रहणमनर्थकं स्यात् ॥
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |