Page Text
________________
( १४२ )
सिद्धान्तचन्द्रिका |
[हसान्त पुंलिंगाः ]
( तत्त्वदी०) - अर्दीर्घश्चेति ॥ लुप्तनकारनिर्देशात्पूजार्थासंग्रह इत्याशयेनाह - नलोपिन इत्यादि ॥ अचेरिति पाठे तु ज्ञापनासंभवः इकः कित्त्वेन सर्वथैव नलोपात् । उच्चार - णार्थ इकार इत्याद्याश्रयणे तु भवत्येव ॥ पूर्वस्य चेति शसादाविति परसप्तम्या निमित्तत्वेन पूर्वलाभात् । न च चकारेण व्यवधानान्नेति वाच्यं येन नाव्यवधानं तेन व्यवहितेऽपि ' इतिवचनप्रामाण्यात् चकारैकवर्णव्यवधानेऽपि भवत्येव । अकृतव्यूहपरिभाषया पूर्वं न यत्वम् ।
( तिरश्चादयः ) तिरश्वादयो निपात्यन्ते शसादौ स्वरे तद्वितयस्वरयोरीपीकारे च ॥ तिरश्वा । तिर्यग्भ्याम् । तिर्यक्षु ॥ उदीचः । उद्ग्भ्यामू । उदक्षु । पितरमञ्चतीति । पित्र, पित्रञ्च ॥
( सुबोधिनी ) - तिरश्चादयः ॥ सिद्धरूपनिर्देशो निपातनम् । एते निपात्यन्ते ईपि ईकारे च ॥ तिरश्च । तद्धितस्य स्वरे यकारे च तिरचीनः उदीच्यः ॥ तिरश्चादिरिति सूत्रणीयम् | आदिशब्दादुदीच इति । बहुवचनं तु व्यर्थम् । तृतीयस्याभावात् । पदादयः षोडशादेशाः न तु पृथक्शब्दा इतेि पक्षाश्रयणे तु वचनस्य सार्थक्यं बोध्यम् ॥ उदञ्चतीति उदङ् ॥
( तत्त्वदी ० ) - तिरश्चादय इति ॥ ननु मास्तु निपातनम् । अञ्चतौ सहादेः सादिरिति सूत्रेण तिर्यादेशः । स तु अल्लोपे निमित्ताभावे नैमित्तिकाभावादेव रूपसिद्धेरिति चेत्सत्यम् । अञ्चतेर्निमित्तत्वेन अल्लोपेऽप्येकदेश विकृतन्यायेन तत्सत्त्वान्निमित्ताभावत्वाभावात् । तिरश्चादिरिति तु युक्त तिरश्च उदीच इति शब्दद्वय प्रवृत्तिदर्शनात् । तृतीयस्यादर्शनात् बहुवचनं व्यर्थमिति वृद्धाः ॥
I
( ऋतो दीर्घो न ) पितृचः । पित्रग्भ्याम् । पित्रग्भिः । पित्रक्षु ॥ सध्यङ् । सध्रीचः ॥ सम्यङ् । समीचः || प्राङ् । प्राचः ॥ पूजायां तु प्रत्यञ्चः । प्रत्यञ्चा | प्रत्ययाम् । प्रत्यक्षु – प्रत्यङ्खषु – प्रत्यषु ॥ उदञ्चः । उदङ्ग्याम् ॥ तिर्यञ्चः । तिर्ययाम् ॥ सम्यञ्चः । सध्यञ्चः । प्राञ्चः । प्राञ्चा । सहादेः सादिः || अमुमञ्चतीति अमुमुयङ् । अमुमुईचः । अमुमुयग्भ्याम् । अदमुयङ् । अदद्रयङ् ॥ पूजायां तु अमुमुयञ्चः । अमु मुयद्भ्याम् । अदमुयञ्चः | अदद्रयञ्चः ॥ मरुतः । मरुद्भ्याम् || बितो नुम् । न्सम्महतोऽधौ दीर्घः शौ च । महानू, महान्तौ महान्तः । हे महन् ॥
(सुबोधिनी) - ऋतो दीर्घो न ॥ ऋकारस्य दीर्घो न भवति । लुप्ताकारनकारेsञ्चतौ परेsपि । पितृचः । सहाञ्चतीति सहादेरिति सहस्य सधिः । सध्यङ् ॥ समश्चतीति सहादेरिति समः समिः । सम्यङ् ॥ प्रकर्षेणाञ्चतीति प्राङ् । पूजार्थस्याञ्च
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |