Page Text
________________
[स्वरान्तपुंल्लिंगाः] टीकाद्वयोपेता।
(९९) तिवदनुकरणमिति वैकल्पिकातिदेशात् ऋत इर्' इति इरिथ्यो वि हसे' इति दीर्धे च कीः, किरौ, किरः। तीः तिरौः, तिरः । इत्यादि गीर्वत् । इरभावपक्षे तु कृः,की,क्रः। क्रम्, क्रौ, कृन् । का।के । ङसिङसोः कः। दीर्घान्तत्वादामो न नुटू । काम् । ङी तु कि॥ इत्यदन्ताः ॥ 'गम्ल गतौ ।' 'शक्ल शक्तौ ।' अनयोरनुकरणे गम्ल शक्ल इति। ऋवर्णलवणौ चेति सावया॑त् सेरेत्यात्वम् ।गमा । शकापञ्चस्वित्यल् ॥ गमलो, गमलः । गमलम्, गमलौ । शसि तु गम्लेन् । लकारस्य दीर्घावाभावाच्छसीति न दीर्घः। ल लमिति लः । गम्ला । गम्ले । ङसिङसोस्तु ऋतो ङ उरि. त्युत्वम् । गमुल । शकुल । ङौ तु गमलि । शकलि || इति लदन्ताः ॥ अस्यापत्यमिः कामः । अस्य कृष्णस्य स्त्री ईर्लक्ष्मीः । तेन तया वा सह वर्तते यः स सेः। सहादेरिति सहस्य सस्तत एत्वम् । स्वरादौ विभक्तावय । सयौ॥इत्येदन्ताः ॥ __ (रै स्भि) रैशब्दस्याकारादेशो भवति सकारभकारादौ स्यादौ विभक्तौ ॥ सुराः, सुरायौ, सुरायः । सुराज्याम् । सुरासु ॥
(सुबोधिनी )-रै स्भि ॥ इत्यविभक्तिको निर्देशः। रायः आत्वं स्यात् स्भादौ विभक्तौ ॥ स्भीति किम् । रायौ ॥ स्यादौ किम् । रैभारः। रैसहायः । 'अर्थरैविभवा अपि' इत्यमरः ॥ इत्यैदन्ताः ॥ __ (तत्त्वदी० )-रे स्भीति ॥ स च भू च स्भ तस्मिन् । स्भादौ स्यादावित्यर्थः ॥ स्मादौ किम् । रायौ ॥ स्यादौ किम् । रैभारः। रैसहायः॥ ऐ स्भीति न सूत्रितम् । 'ऐकारः स्यान्महेश्वरः' इत्येकाक्षरकोशादिस्थैकारान्तेऽतिप्रसङ्गात् ॥ (ओरौ)ओकारस्यौकारादेशो भवति पञ्चसु ॥ गौः,गावौ,गावः। हे गौः॥ (सुबोधिनी)-ओरौ ॥ ओकारस्यौकारो भवति ओकारान्तादिहितेषु पञ्चसु परेषु ॥ पञ्चसु किम् । गवा ॥ विहितविशेषणं किम् । हे भानो । हे भानवः ।धौ एओ जसीत्योकारे कृते औत्वं प्राप्तं विहितविशेषणाद्वार्यते ॥
(तत्वदी०)-ओराविति ॥ ओकारान्ताद्विहितेषु पञ्चसु स्यादिष्विति बोध्यम् । तेन हे भानो, हे भानव इत्यादौ नातेप्रमङ्गः। उकारान्ताद्विहितौ सिजसावत्र न त्वोकारान्तात् ॥ नन्धोरित्युक्ते उवर्णस्य कुतो न ग्रहणमिति चेन्न द्विगुः उत ऊरित्यादिनिर्देशेन ओकारस्यैव ग्रहणात् ।
(आऽम्शसि)आंकारस्थात्वं भवति अमिशसि च ॥गाम्,गावौ,गाः। गवा, गोश्याम् । ङस्य । गाः। एवं सुद्यौः। स्मृत उः शम्भु येन स स्मृतौः, स्मृतावो, स्मृतावः । ग्लौः, ग्लावौ, ग्लावः ॥ इति स्वरान्ताः पुंल्लिङ्गाः ॥
१ लकारस्य दीघाभावऽपि सावीत् ऋकार इति युक्तम् ।
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |