Page Text
________________
न्यायमञ्जर्याम्
व्यापारवान सर्वज्ञः शरीरी क्लेशसंकुलः । घटस्य यादृशः कर्त्ता तादृगेव भवेद् भुवः । विशेषसाध्यतायां वा साध्यहीनं निदर्शनम् ॥ कर्त्तसामान्यसिद्धौ तु विशेषावगतिः कुतः । अपि च, सशरीरो वा जगन्ति रचयेदीश्वरः, शरीररहिता वा तदीयं शरी
रं कार्यं नित्यं वा भवेत् सर्वथा ऽनुपपत्तिः-
शस्य कर्तृत्वं दृश्यते नहि कस्य चित् । देहोऽयुत्पत्तिमानस्य देहत्वाच्चैत्रदेहवत् । कार्यमपीश्वरशरीरं तत्कर्तृकं वा स्यादीश्वरान्तरकर्तृकं वा तत्रस्वयं निजशरीरस्य निर्माणमिति साहसम् । कन्तरकृते तस्मिन्नीश्वरानन्त्यमापतेत् ॥
भवतु को दोष इति चेत् प्रमाणाभाव एव देोषः, एकस्यापि तावदीश्वरस्य साधने पर्याकुलतां गताः किं पुनरनन्तानाम्, किं च व्यापारेण वा कुलालादिरिव कार्याणि सृजेदीश्वर इच्छामात्रेण वा द्वयमपि दुर्घटम्,
व्यापारेण जगत्सृष्टिः कुतो युगशतैरपि ।
१७६
तदिच्छां चानुवर्त्तन्ते न जडाः परमाणवः ।।
अपि च किं ? किमपि प्रयोजनमनुसंधाय जगत्सर्गे प्रवर्त्तते प्रजापतिः एवमेव वा, निष्प्रयोजनायां प्रवृत्ताव प्रेक्षापूर्व कारित्वादुन्मत्ततुल्यो ऽसौ भवेत, पूर्वो ऽपि नास्ति पक्षः ।
सर्वानन्दस्य रागादिरहितात्मनः । जगदारभमाणस्य न विद्मः किं प्रयोजनम् अनुकम्पया प्रवर्त्तत इति चेद् मैवम्
सर्गात् पूर्वं हि निःशेषक्लेशसंस्पर्शवर्जिताः । नास्य मुक्ता इवात्मानेा भवन्ति करुणाऽस्पदम् ॥ परमकारुणिकानामपि दुःसह दुःखदहन दन्दह्यमानमनसो जन्तूनवलाकयतामुदेति दया न पुनरपवर्गदशावदेषा दुःखशून्यानिति । करुणाऽमृतसंसिक्तहृदयो वा जगत्सृजन् ।
कथं सृजति दुर्वारदुःखप्राग्भारदारुणम् ॥
अथ केवलं सुखोपभोगप्रायं जगत्स्रष्टुमेव न जानाति सृष्टमपि वा न चि. रमवतिष्ठते इत्युच्यते तदप्यचारु, निरतिशयस्वातन्त्र्य सीमनि वर्त्तमानस्य स्वेच्छानुवर्त्तिसकलपदार्थसार्थस्थितः परमेश्वरस्य किमसाध्यं नाम भवेत्, नानाऽऽत्मगतशुभाशुभकर्मकलापापेक्षः स्रष्टा प्रजापतिरिति चेत् कर्माण्येव तर्हि सृजन्तु जगन्ति किं प्रजापतिना, अथाचेतनानां चेतनानधिष्ठितानां स्रष्टृ
| SR No. | 002361 |
| Book Title | Nyayamanjari |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jayant Bhatt, Suryanarayan Sharma |
| Publisher | Chaukhamba Sanskrit Series Office |
| Publication Year | 1936 |
| Total Pages | 656 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 16 MB |