Page Text
________________
एकादशः सर्गः 1
रथचरणसमाह्वस्तावदौत्सुक्यनुन्ना सरिदपरतटान्तादागता चक्रवाकी || २६ ।।
विगतेति ॥ विरहेण खिन्नः रथचरणेन चक्रेण समाह्नस्तुल्याख्यः तस्येव समाह्वा समाख्या यस्येति वा रथचरणसमाह्वः । चक्रवाक इत्यर्थः । 'कोकश्च ऋश्चक्रवाको रथाङ्गाह्वयनामकः' इत्यमरः । तिमिरं पङ्कमिवेत्युपमितसमासः । तद्विगतं यस्मात्तद्योम यावत्पश्यति तावदेव पक्षती पक्षमूले । 'स्त्री पक्षतिः पक्षमूलम्' इत्यमरः । ‘पक्षात्तिः' इति तिप्रत्ययः । ध्रुवति उत्पतितुं धुनोति । 'धू विधूनने' इति धातोस्तौदादिकत्वादुवङादेशः । तावदेवोत्पतनात्प्रागेव चक्रवाकी चक्रवाकस्य स्त्री । 'जातेरखीविषयादयोपधात्' इति ङीष् । औत्सुक्येनोकण्या नुन्ना प्रेरिता सती सरितोऽपरान्तात्परभूमेः सकाशादागता । एतेनानयोरुन्मनस्कता समश्चानुराग इत्युक्तम् । अत्र रागौत्सुक्ययो रसभावयोस्तिर्यग्गतत्वेनाभासयोर्निबन्धनादूर्जस्वी नामालंकारः । ' रसभावतदाभासप्रशमान निबन्धने । रसवत्प्रेय ऊर्जस्विसमाहितानि' इति लक्षणात् ॥
मुदितयुवमनस्कास्तुल्यमेव प्रदोषे
रुचमदधुरुभय्यः कल्पिता भूषिताथ ।
परिमलरुचिराभियकृतास्तु प्रभाते
२७३
युवतिभिरुपभोगान्नीरुचः पुष्पमालाः || २७ ॥
मुदितेति ॥ प्रदोषे रात्रौ मुदितानि यूनां मनांसि याभिस्ताः मुदितयुवमनस्काः । ‘उरःप्रभृतिभ्यः कप् । कल्पिता उपभोगाय संपादिताः भूषिता वलयवसनादिभिरुपस्कृताश्च उभय्य उभयविधा युवतयः पुष्पमालाश्च । ' उभादुदात्तो नित्यम्' इति उभस्यायजादेशः 'टिड्डाणञ्-' इत्यादिना ङीप् । तुल्यमेवावशेषं यथा तथा रुचं शोभामदधुर्धृतवत्यः । धानो लिट् । प्रभाते तूपभो गान्नीरुचो निष्प्रभाः पुष्पमालाः परिमलेन विमर्दगन्धेन रुचिराभिरुपभोगादधिसुरभिभिर्युवतिभिर्न्य कृतास्त्यक्ता अवधीरिताश्च । अत्र पुष्पमालाभ्यो युवतीनां साम्योक्तिपूर्वकविमर्दस हत्येनाधिक्योक्तेव्यतिरेकः ॥
विलुलितकमलः कीर्णवली वितानः प्रतिवनमववृताशेषशाखिप्रसूनः । कचिदयमनवस्थः स्थानतामेति वायुमधुकुसुममिदङ्गन्धिवे इमान्तरेषु ॥ २८ ॥
विलुलितेति ॥ वनेवने प्रतिवनम् । याथाध्यैऽव्ययीभावः । विलुलिता व्यालोलिताः कमलौघा येन सः । कीर्णा विक्षिप्ता वल्लीनां मालयादीनां विताना विस्तारा येन सः । अवधूतान्यशेषशाखिनां बकुलचम्पकादीनां प्रसूनानि येन सः । तथापि क्वचित्पूर्वोक्तकमलवनादौ कुत्रापि नास्त्यवस्था स्थितिरत्येत्यनवस्थां स्थिति
| SR No. | 002351 |
| Book Title | Sishupal Vadha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Durgaprasad Pandit, Sivadatta Pandit |
| Publisher | Pandurang Jawaji |
| Publication Year | 1933 |
| Total Pages | 554 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 14 MB |