Page Text
________________
१३४
शिशुपालवधे दुःखेन भोजयितुमाशयिता शशाक
तुङ्गाग्रकायमनमन्तमनादरेण । उत्क्षिप्तहस्ततलदत्तविधानपिण्ड
स्नेहसुतिस्तपितवाहुरिभाधिराजम् ॥५१॥ दुःखेनेति ॥ उत्क्षिप्ते उद्यते हस्ततले दत्तो निहितो यः विधानस्य गजग्रासस्य पिण्डः । 'विधानं हस्तिकवलः' इति वैजयन्ती । तस्य स्नेहस्रुत्या घृतादिनिःस्यन्दनेन स्नपितबाहुराप्लुतभुजः । नातेय॑न्ताकर्मणि क्तः । 'अर्तिही-' इत्यादिना पुगागमः मित्वाद्रस्वः। आशयिता भोजयिता । अशेय॑न्तात्तृच् । तुङ्गाग्रकायं स्वभावत एवोन्नतोर्ध्वकायम् । अनादरेणामनन्तं कवलग्रहणाय नतिमकुर्वाणमिभाधिराजम् । 'गतिबुद्धि-' इत्यादिना अणि कर्तुझे कर्मत्वम् । दुःखेन कृच्छ्रेण भोजयितुं शशाक । स्वभावोन्नतानां तत्राप्यहङ्कारग्रस्तानां को नमयितेति भावः ।।
शुक्लांशुकोपरचितानि निरन्तराभि
वेश्मनि रश्मिविततानि नराधिपानाम् । चन्द्राकृतीनि गजमण्डलिकाभिरुच्चै
8लाभ्रपतिपरिवेषमिवाधिजग्मुः ॥५२॥ शुक्लेति ॥ शुक्लांशुकैः शुक्लपटैरुपरचितान्युपकल्पितानि, अन्यत्र तु अल्पा अंशवोंऽशुकाः सूक्ष्मास्तेजोऽवयवाः । अल्पे इत्यल्पार्थे कन्प्रत्ययः। शुक्लस्तैरुपरचितानि व्याप्तानि रश्मिभिः प्रग्रहैः, किरणैश्च विततानि विस्तृतानि । 'किरणप्रग्रहौ रश्मी' इत्यमरः । चन्द्रस्येवाकृतिर्येषां तानि चन्द्राकृतीनि । चन्द्रमण्डलनिभानीत्यर्थः । नराधिपानां वेश्मानि दूष्याणि निरन्तराभिर्नीरन्ध्राभिरुच्चैर्गजमण्डलिकाभिर्गजपरिधिभिः। स्वाथै कप्रत्ययः । कात्पूर्वस्येकारः । नीलाभ्रपतिभिः परिवेषं परिधिम् । परिवेष्टनमिति यावत् । 'परिवेषस्तु परिधिः' इत्यमरः । अधि. जग्मुरिवेत्युत्प्रेक्षा ॥
गत्यूनमार्गगतयोऽपि गतोरुमार्गाः
खैर समाचकृषिरे भुवि वेल्लनाय । दर्पोदयोल्लसितफेनजलानुसार
संलक्ष्यपल्ययनवर्धपदास्तुरङ्गाः ॥ ५३॥ गत्यूनेति ॥ गत्यूना विशिष्टगमनहीना मार्गगतयोऽध्वगमनानि येषां ते तथापि गतोरुमार्गाः प्रस्थितदूराध्वान इति विरोधः। अपिर्विरोधे । गत्यूना मार्गी मृगसंबन्धिनी गतिर्येषां त इति विरोधपरिहारः । अतएव विरोधाभासोऽलंकारः । दर्पस्य तेजसोऽन्तःसारस्योदयेनौत्कट्येनोल्लसितस्योद्धृतस्य फेनजलस्य फेनीभूतोद्धतस्वेदोदकस्यानुसारेण प्रसारण संलक्ष्याणि पल्ययनवर्धाणामासनबन्धचर्मवरत्राणां पदानि तन्नोदनानिम्नीभूतस्थलानि येषां ते तथोक्ताः । तुरङ्गा
| SR No. | 002351 |
| Book Title | Sishupal Vadha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Durgaprasad Pandit, Sivadatta Pandit |
| Publisher | Pandurang Jawaji |
| Publication Year | 1933 |
| Total Pages | 554 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 14 MB |