________________
5
10
15
20
५२
न्यायमञ्जय
[ पञ्चमम्
स्वयमेवेति कोऽर्थः न शब्दः फलपारतन्त्र्यं क्रियायाः प्रतिपादयतीति ।
स्वर्गकामो यजेतेति वाक्यार्थविचारः
तदेतदयुक्तम् । एवं वर्ण्यमाने स्वर्गकामो यजेतेति स्वर्गकामपदस्यान्वयो दुरुपपादः ।
ननु कर्तृपदमेतत् कर्ता च क्रियार्थो न कर्त्रर्था क्रियेत्युक्तम् । न कर्तृपदं स्वर्गकाम इति, किन्त्वधिकारिपदमेतत् । न हि जात्यैव कश्चित् स्वर्गकामो नाम कुत्रचित् पुरुषोऽवगम्यते यो ह्यत्र कर्तृत्वेन नियोज्येत । स्वर्गे कामो यस्यासौ स्वर्गकामः स्वर्गं वा कामयते स्वर्गकामः, उभयथापि स्वर्गकामनाविशिष्ट: पुरुष एव तस्मात् पदादवगम्यते ।
,
स्वर्गः कथं क्रियया सम्बध्येत, दृष्टादृष्टे
तदत्र काम्यमानः
वोपकारेण ?
स्वर्गस्य यागोपकारकत्वविचारः
यदि हि चन्दनं स्वर्गः, षोडशवर्षा अङ्गनाः स्वर्ग इति चन्दनाङ्गनादि - द्रव्यसामानाधिकरण्यप्रयोगाद् द्रव्यशब्दः स्वर्गशब्दः तदा " द्रव्याणां कर्म - संयोगे गुणत्वेनाभिसम्बन्धः" इति दव्यादिवत् साधनत्वेन स्वर्ग उपकरोति क्रियाम्, कामनापि द्रव्याहरणाङ्गत्वादुपकारिणी यत् तया द्रव्यमानेतुं यतते. इति दृष्टोपकारित्वम् ।
तच्चैतदसमञ्जसम् । स्वर्गशब्दस्य द्रव्यवाचित्वाभावात् । प्रीतिवचनो ह्येष स्वर्गशब्दो न द्रव्यवचनः । तदेव चन्दनं शीतातुरेण न स्वर्ग इति, ग्रीष्मोपहतेन च स्वर्ग इति व्यपदिश्यते । सैवाङ्गना सुरतार्थिना स्वर्ग इति,
स्वर्गकामपदस्यान्वयो दुरुपपाद इति वक्ष्यमाणाभिप्रायेणाह ।
द्रव्याणां कर्मसंयोगे गुणत्वेनाभिसम्बन्धः, इत्या]दि पूर्वपक्षसूत्रम् । द्रव्याणां सिद्धिरूपाणां कर्मणा साध्येन सम्बन्धो यदा तदा गुणत्वेनाङ गत्वेनैव सम्बन्धो दृष्टो द्रव्यञ्च स्वर्ग इति । कामनापि द्रव्याहरणाङ्गत्वादिति । आहर्तुं नेष्यते तत् 25 कथमाहर्तुं पातेति । तेन स्वर्गे चन्दनादौ यागार्थमाहर्तुं कामो यस्य स स्वर्गकाम
इति ।
.....
