________________
सम्बन्धः प्रत्यक्षगम्यः, लिङ्गिनोऽतीन्द्रियत्वात् । नाप्यनुमानगम्योऽनवस्थाप्रसक्तः तदपि हि लिङ्गलिङ्गिसम्बन्धनाप्यागमगम्यः परस्परविरुद्धार्थतया तेषा -
ग्रहणपूर्वकम् ।
मागमानां प्रमाणत्वाऽभावात् ।
-
केचिदाहु - एतावानेव लोकोऽयं यावानिन्द्रिय-गोचरीकृतः । गौतम ! 'वृकपदं पश्य' यद्वदन्ति प्रबहुश्रुताः ॥ अन्येऽपि " न रूपं मिक्षवः पुद्गलाः " पुद्गले रूपं निषेधयन्ति । "असूतं आत्मा" इत्यर्थः । पुनरेव मन्ये " प्रकर्त्ता निर्गुणो भोक्ता" अपरे च स वै प्रयमात्मा ज्ञानमय इत्यादि । न चैते सर्व एव प्रमाणं । परस्परविरोधेन एकार्थाभिधायीपरस्पर-विरुद्ध-वाक्य-पुरुष-वातवत् प्रतो न विद्मः ।
किमस्ति नास्तीत्ययं तवाभिप्रायः तत्र वेदपदानां अर्थं न जानांसि च शब्दात् युक्ति हृदयं च । शृणु तावदेतेषां सत्यार्थम् -
विज्ञानघन इति कोऽर्थः ? विज्ञानघनो - ज्ञान - दर्शनोयोगात्मकं विशिष्टज्ञानं विज्ञानं तन्मयत्वादात्माऽपि विज्ञानघनः, आत्मनोऽसंख्यात प्रदेशाः सन्ति, प्रतिप्रदेशं प्रनन्तज्ञानपर्यायात्मकत्वात् स च विज्ञानघनः उपयोगात्मकरूप आत्मा, कथंचिद् पृथिव्यादिभूतेभ्यः तद् विकारेभ्यो वा घटादिभ्यः उत्पद्यन्ते, घटपदार्थादिज्ञानपरिणतो हि आत्मा (जीवः )
( १५ )
