________________
प्रथमः सर्गः।
२३ अस्वप्नवर्त्मनि तपत्यधिपे प्रभाणां
किं शीतसन्तमसभूर्भुवि दुःखदाहः ॥२२॥ सीसोदियावंशीये नृपेऽधिकारात् श्रीउदयसिंहाभिधानके श्रीराणके राजति सति, यत्र मेदपाटे, प्रजासु लोकेषु, दस्युदण्डोद्भवं तस्करकरसम्भवम् , भयं न भवतीत्यन्वयः । अत्र च दृष्टान्तं योजयति- अस्वमवर्त्मनि गगने, प्रमाणामधिपे गगनध्वजे, इव यथा, तपति सति, शीतसन्तमसभूः तुपारतमोभवः, दुःखदाहः । किमित्याशङ्कते कविः । किं भवति, अपि तु न इत्यर्यः ॥२२॥
वखादिधातुकरमाकरमाकराणा
माकर्ण्य यत्र विषये विषयेषु मुख्ये । श्रीरोहणो धरणिभृद् भृशमित्यहृष्यद्
यट्टङ्ककोटिखननादसुखं न मेऽथ ॥२३॥
'वसु स्वर्णे रने धने' इत्यनेकार्थत्वात् , वस्वादयः स्वर्णादयो ये धातवः । अथवा, वस्वादयो रबादयः पदा
र्थाः स्वर्णादयो धातवश्व इति द्वन्द्वः । तान् करोतीति वस्वादिधातुकरस्तम्, 'आकरो निकरे खनौ च' इत्यनेकार्यत्वात् , आकराणां खनीनाम् , आकरं निकरम् , यत्र विषये, यस्मिन् मेदमाटदेशे । कि०, विषयेषु देशेषु मुख्ये, आकर्ण्य श्रुत्वा,
राहणो धगणभूद रोहणनामा सिरिः इत्यहष्यत् इष्यति स्म,
