________________
(२९८) अनेकार्थसंग्रहः सटीकः
शब्दप्रवृत्तिहेतौ च रेवा मन्मथयोषिति ॥ नील्यां मेकलकन्यायां लवः कालभिदिच्छिदि ॥५२३॥ विलासे रामजे लेशे*, लट्वा पक्षिकुसुम्भयोः ॥ लघ्वी हस्वाविवक्षायां, प्रभेदे स्यन्दनस्य च ॥५२४॥
भवन्ति भवतो भवतो विरक्ताः। शृङ्गारादेः कारणे (प्र. श्रृङ्गारादिकारणे) यथा-स्थायिनो (स्वामिनो)ऽर्थे प्रवर्तन्ते भावाः सञ्चारिणो यथा ॥५२२।। शब्दप्रवृत्तिहेतौ यथा-द्विजातिभावादुपपन्नचापलः। तात्पर्योदयसुरतसम्वेगेष्वपि मंखः। तात्पर्य यथाहितं स्वपरयोः कार्यमहितं न(ना) चरेत्क्वचित् । शास्त्राणामिति भावं हि प्रवदन्ति मनीषिणः। उदये यथा-भावः पुण्यकृतां तेषां सर्वसन्तोषकृन्मतः। सुरतसम्वेगे यथा-हृदयनिहितं भावाकूतं वमद्भिरिवेक्षणैः। कथय सुकृती कोऽयं मुग्धे त्वयाऽद्य विलोक्यते । रेवा मन्मथयोषिति । नोल्यां मेकलकन्यायाम् । रेवड् गतौ । रेवते रेवा मन्मथयोषित् रतिः। नीली ओषधिः। मेकलकन्या नर्मदा । तत्र यथा-रेवां द्रक्ष्यस्युपलविषमे विन्ध्यपादे विशीणाम् । लवः कालभिदिच्छिदि । विलासे रामजे लेशे । लुनाति लवनं वा लवः। कालभित् कालभेदः। यदाह-अष्टादशनिमेषाः स्युः काष्ठा काष्ठाद्वयं लवः। तत्र यथा-लुप्ता पुनरावृत्तिस्तस्य लवस्यापि यो व्यतिक्रान्तः। छिदिच्छेदे लवने यथा-नखाग्रलवसम्प्राप्तसौभाग्यफलसम्पदः कान्त (कन्ता) कुचक्षेत्रभुवो बत चेतो विकुर्वते ॥५२३॥ विलासे यथा-बालालवेनैव मनो हरन्ति । रामजे रामपुत्रे यथा-मयाप्तं रामत्वं कुशलवसुता नत्वधिगता। रेपो एणर-सरकादशं पदरीदते जललवप्रस्यन्दिनीं लोचने ।
मोशे यश-माकाङ्क्ष महराक्षत जललवप्रस्यान्दना सापा।
