________________
(२७४)
अनेकार्थसंग्रहः सटीकः
vvvvvvvvvvvv
उत्सेधवद्वस्तुनि च, नलो राज्ञि कपी नडे ॥
पितृदेवे नलं तु स्यात्पर्द्र नली मनःशिला ॥४८२।। तानैः। सदृशधटयोरपि मंखः। सादृश्ये यथा- त्वमेव ते तुलानाथ त्वमेव च तव प्रभुः। धटे दिव्यविशेषे यथा- इतीव भानु: स विवृद्धतापस्तुलां विशुद्धयर्थमुपारुरोह। तूलं तु खे पिचौ । ब्रह्मदारुणि । तूलनिष्कर्षे । तूल्यते तूलम् । पिचौ पुंक्लीबः । खं व्योम । पिचौ यथा-तृणं लघु ततस्तूलं तस्मादपि हि पाचकः। ब्रह्मदारु वृक्षविशेषः। यन्निघण्टुः। तूलं तूदं ब्रह्म दारु ब्रह्मण्यं ब्रह्मकाष्ठकम् । अथ दलं शस्त्रीच्छदेऽर्द्धपर्णयोः । उत्सेधवद्वस्तुनि च । दलति दलम् । शस्त्रीच्छदे शस्त्रीप्रत्याकारे यथा-दलविलगतशस्त्री सर्पिणी किं भयाय । अर्द्धशब्देनात्र खण्डं समभागश्चोच्यते । तत्र खण्डे यथा-किं ते नैव सह स्वयं न दलशो यातास्थ भो भोगिनः। समभागे यथा-पदयुत(तः) पदवर्गदलम् । पर्णे पत्रे पुंक्लीबः। तत्र यथा-शाकं कथंचिदुचितैः पिचुमन्दपत्रैरास्यान्तरालगतमाम्र (त्र) दलं म्रदीयः ॥४८१।। उत्सेधवत् सोच्छ्रायं वस्तु उत्सेधवद्वस्तु । तत्र यथालेपेन कर्ण सदलं चकार । सुगन्धिपत्रोपादानहेतो (त्वो)रपि मंखः। सुगन्धि पत्रं सुरभिद्रव्यविशेषः। तत्र यथा-गोरोचनादल. शिलातललेपिताङ्ग नारीनरेन्द्रनरवश्यकरं वदन्ति । उपादानहेतुरुपादानकारणम् । प्रासादाद्यर्थं पाषाणादीत्यर्थः। तत्र यथालोकरूढयासैन्येऽपि दृश्यते। मजाश्वप्रायामणाक्षिदलं नो रक्षणक्षमं स्मरावस्कन्दपातेभ्यस्तवाधरदलं विना । नलो राज्ञि कपौ नडे । पितृदेवे । नलति नलः। नडे पुंक्लीबः। राशि यथा-नलस्येदं हृद्यं किमपि चरितं धीरललितम् । कपी वानर
