________________
अनेकार्थसंग्रहः सटीकः
महबृहति धीतत्वे राज्ये मरुत्सुरेऽनिले । मतिर्बुद्धीच्छयोर्माता गोर्दुर्गाजननी मही ॥१८३॥ मातरस्तु ब्रह्माण्याद्या मितिरैयत्यमानयोः । मुक्ता मौतिकपुंश्चल्योर्मुक्तिर्मोचनमोक्षयोः ॥१८॥ मरुतां चरन्ति । अनिले यथा-मरुत्सखस्येव बलाहकस्य । मतिबुद्धोच्छयोः । मननं मतिः । स्त्रियां क्तिः । बुद्धौ यथा-रात्रिर्गता मन्त्रिमतां वर मुश्च शय्याम् । इच्छायां यथा-पतिरस्ति न मे भोक्तुम् । माता गौर्दुर्गाजनबी मही । मन्यते मातो “मानिभ्राजेलक च” इति तः । स्त्रियाम् गवि यथा-सत्वमेकांतरां तस्या मदीयां वत्स मातरम् । अत्र हि वास इति दिलीपस्य संबोधनम् मातरं गामित्यर्थः । दुर्गा गौरी । तत्र यथा-मातर कल्पत्वेनामीशो हि जगतः पिता । अत्र हि जगत्पितृसं. बन्धात् । यौगिकोऽपि मातृशब्दो गौर्या कढः । जनन्यां यथात्यजन्ति तामपि क्रूरा मातरं दारहेतवे । मह्यां यथा-मातेय जननीव विश्वजननी कस्मै न दत्ते मुदम् । अकारादिवर्णेष्वपि । मातृकापि नो वेत्ति ॥ १८३॥ मातरस्तु ब्रह्माण्याद्याः। ब्रह्माणी आदिशब्दात् माहेश्वरीप्रभृतयः । तम मातृशब्दो बहुवचनान्तः । स्त्रियां तत्र यथा-तं मातरो देवमनुव्रजन्त्यः मितिरैयत्वमानयोः । मानं मीयतेऽनया वा मितिः स्त्रियां क्तिः । इयतो भाव: ऐयत्यम् वस्तुसंख्यापरिच्छेदः । मानं प्रस्थादिः । द्वयोर्यथा-मिति धनादेन विवेद पार्थिवः । मुक्ता मौक्तिकपुंश्चल्यो: । मुच्यते मुक्ता । प्राप्तमुक्तौ मोचितेऽपि च । यद्गौडः “मुक्ता स्त्री मौक्तिकप्राप्तमुक्ति मोचितयो स्त्रिषु । मौक्तिके प्राप्तमुक्तौ च यथा-ता एव निर्वृदिस्थानमहं मन्ये मृगेक्षणाः । मुक्ता नामास्पदं येन तासामेव
