Page Text
________________
अध्यात्मोपनिषत्प्रकरणम्
___ ज्ञानपूर्णोऽपि काले स्वानुकूलां क्रियामपेक्षते । यथा स्वप्रकाशोऽपि प्रदीप: स्वानुकूलतया तैलपूर्त्यादिकमपेक्षते इत्यन्वयः । अर्थस्तु व्यक्त एव ॥३.१४॥
क्रियाया बाह्यत्वेन बहिरङ्गतया न मुक्त्यर्थिनामुपादेयत्वं, किन्तु ज्ञानस्यैवाऽऽन्तरत्वेनाऽन्तरङ्गतया मुक्तिसाधनत्वेनोपादेयत्वमित्येवं मतिमास्थाय ये क्रियां प्रतिक्षिपन्ति तानुपहसति -
बाह्यभावं पुरस्कृत्य, येऽक्रिया व्यवहारतः ।
वदने कवलक्षेपं, विना ते तृप्तिकाङ्क्षिणः ॥३.१५॥ क्रियाया बाह्यत्वं पुरस्कृत्य- स्वीकृत्य ये वादिनो व्यवहारतो- व्यवहारदृष्टितोऽक्रिया:- क्रियाविकला, निश्चयनयतस्तु आन्तरप्रयत्नविशेषलक्षणक्रियासद्भावात् सक्रिया एव तेऽपि । तेऽक्रियावादिनो वदनेमुखे कवलक्षेपं- हस्तोपगृहीतबदरामलकादिसदृश-पिण्डितभक्तादेः क्षेपं- प्रवेशनं विना तृप्तिकाङ्क्षिण:तृप्त्यभिलाषिणः । यथा कवलक्षेपं विना तृप्त्यभिलाषिणो लोकस्योपहसनीयतामास्कन्दन्ति तथाऽक्रियावादिनोऽपि क्रियामन्तरेण मुक्त्यभिलाषिणः परीक्षकस्योपहसनीया भवन्तीति ॥३.१५॥
उत्पन्नस्य भावस्याऽपतनलक्षणरक्षणप्रवणत्वेनाऽनुत्पन्नस्य च ,भावस्योत्पादकत्वेन क्रियाविशेषोऽपि युज्यते इति पुनढयति -
गुणवबहुमानादे-नित्यस्मृत्या च सत्क्रिया ।
जातं न पातयेद् भाव-मजातं जनयेदपि ॥३.१६॥ : गुणवतां- जिनेश्वरादीनां बहुमानादितो, नित्यस्मृत्या- सततं तदनुस्मरणेन च, सत्क्रिया- जिनगणधराद्युक्तागमार्थाचरणाभ्यसनादिलक्षणा क्रिया, जातम्- उत्पन्नं भावं सम्यक्त्वादिलक्षणं न पातयेद्- न विनाशयेद्, तदाचरणतस्तस्य दृढीभवनात् । अजातम्- अनुत्पन्नमभिनवं भावं जनयेदपि- अलब्धसत्त्वस्य सत्त्वं सम्पादयेदपि । अत उभयथाऽप्यस्या उपयोग इत्यर्थः ॥३.१६।। ___ननु 'जातो भावो न नश्येते'ति नियमेनाऽपार्थकं तद्रक्षणार्थं सत्क्रियानुष्ठानमिति मतिः कस्यचित् स्यात्, तदपोहाय क्षायिकभावस्य पतनासम्भवेऽपि, क्षायोपशमिकस्य पतनसम्भवेन नोक्तनियम इति पतितभावस्य पुनर्विवृद्ध्यर्थमस्खलनार्थं च सत्क्रियानुष्ठानमावश्यकमित्यावेदयति –
क्षायोपशमिके भावे, या क्रिया क्रियते तया ।।
पतितस्याऽपि तद्भाव-प्रवृद्धिर्जायते पुनः ॥३.१७॥ छद्मस्थानां क्षायोपशमिके भावे सतीत्यर्थः । या क्रिया सम्यगाराधनादिका, क्रियते- आचर्यते । पतितस्याऽपि- प्रच्युतभावस्याऽपि तद्भावप्रवृद्धिः- प्रच्युतभावोपचयस्तया क्रियया पुनर्जायते- भवति ॥३.१७॥
गुणवृद्ध्यै ततः कुर्यात्, क्रियामस्खलनाय वा ।
एकं तु संयमस्थानं, जिनानामवतिष्ठते ॥३.१८॥ १. सद्धर्माचारशून्याः ।
| SR No. | 002277 |
| Book Title | Adhyatmopnishat Prakaranam Savrutti |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sheelchandrasuri, Trailokyamandanvijay |
| Publisher | Jain Granth Prakashan Samiti |
| Publication Year | 2015 |
| Total Pages | 118 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 11 MB |