SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 384
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ३३६ •सामान्यकाण्डः ६] 'मणिप्रभा'व्याख्योपेतः श्वारोऽत्युच्चैर्ध्व निरर्मन्द्रो गम्भीरो ३मधुरः कलः ॥ ४५ ॥ ४काकली तु कलः सूक्ष्म ५एकतालो लयानुगः। ६काकुर्वनिविकारः स्यात् ७अविनत्त प्रतिध्वनिः॥४६॥ यसबाते प्रकरौघवारनिकरव्यूहाः समूहश्चयः सन्दोहः समुदायराशिविसरवावाः कलापो व्रजः। कूट मण्डलचक्रवालपटलस्तोमा गणः पेटक वृन्द चक्रकदम्बके समुदयः पुञ्जोत्करौ संहतिः॥४७॥ समवायो निकुरुम्बं जालं. निवहसञ्चयो। जातं हतिरश्चां तद्यथं १०सङ्घसार्थों तु देहिनाम् ॥४८॥ ११कुलं तेषां सजातीनां १. 'अत्यधिक उच्च स्वर'का १ नाम है-तारः ॥ . २. 'गम्भीर ध्वनि'का १ नाम है-मन्द्रः (+मद्रः)॥ ३. 'मधुर ध्वनि'का १ नाम है.-कलः ॥ ४. 'अत्यन्त मन्द ध्वनि'का १ नाम है-काकली (+काकलिः)॥ ५. 'लय'का १ नाम है-एकतालः॥ ६. 'विकृत ध्वनि'का १ नाम हैं- काकुः (पु स्त्री)॥ विमर्श-यथा-विकृत कण्ठध्वनिसे. कहे गये "तुमने मेरा बड़ा उपकार किया !” इस. वाक्यका अर्थ मुख्याथके सर्वथा विपरीत "तुमने मेरा बड़ा अनुपकार किया" यह ध्वनित होता है, इसी कण्ठकी विकृत ध्वनि का नाम ७. 'प्रतिध्वनि के २ नाम हैं-प्रतिश्रुत्, प्रतिध्वनिः (+प्रतिशन्दः) । ८. 'समुदाय, समूह'के ३५ नाम हैं-सङ्घातः, प्रकरः, श्रोघः, वारः (पुन ), निकरः (+पाकरः), व्यूहः, समूहः, चयः, सन्दोहः, समुदायः, राशिः (पु), विसरः, व्रातः, कलापः, व्रजः, कूटम् (२ पु न), मण्डलम् (त्रि), चक्रवालः, पेटलम् ( न स्त्री), स्तोमः, गणः, पेटकम् (त्रि ), वृन्दम्, चक्रम् (पुन ), कदम्बकम्, समुदयः, पुञ्जः, उत्करः, संहतिः, समवायः, निकुरुम्यम्, जालम् ( स्त्री न), निवहः, सञ्चयः, जातम् ।। ६. 'पशु-पक्षियोंके समूह ( झुण्ड )का १ नाम है-यूथम् (पुन )॥ १०. 'देहधारी ( मनुष्यादि )के समूह'के २ नाम हैं-सङ्घः, सार्थः, ( यथा-श्रमणादि चार प्रकारका 'सङ्घ' (समुदाय ), यथा-पान्थसार्थः ( पथिकसमूह),".......)॥ ११. 'एकजातिवालोंके समुदायका १ नाम है-कुलम् । ( यथाविप्रकुलम्, मृगकुलम्,.........." ) ॥
SR No.002275
Book TitleAbhidhan Chintamani
Original Sutra AuthorHemchandracharya
AuthorNemichandra Siddhant Chakravarti, Hargovind Shastri
PublisherChaukhamba Vidyabhavan
Publication Year1966
Total Pages566
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size9 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy