________________
२५६
अभिधानचिन्तामणिः १ताम्र म्लेच्छमुख शुल्वं रक्तं द्वयष्टमुदुम्बरम् ।। १०५ ।। म्लेच्छशावरभेदाख्यं मर्कटास्यं कनीयसम्। ब्रह्मवर्द्धनं वरिष्ठं २सीसन्तु सीसपत्रकम् ॥ १०६॥ नागं गण्डूपदभवं वर्ष सिन्दुरकारणम। वधं स्वर्णारियोगेष्टे यवनेष्टं सुवर्णकम् ॥ १०७ ॥ ३वतंत्रपु स्वर्णजनागजीवने मृद्वगरङ्ग गुरुपत्रपिच्चटे। स्याच्चक्रसंज्ञं तमरञ्च नागज कस्तीरमालीनकसिंहले अपि ॥ १०८ ।। ४स्याद्रप्यं कलधौतताररजतश्वेतानि दुर्वर्णकं ... खजूरश्च हिमांशुहंसकुमुदाभियं
१. 'तांबे के १२ नाम हैं-ताम्रम् , म्लेच्छमुखम् , शुल्वम् , रक्तम् , त्यष्टम् , उदुम्बरम् (+ौदुम्बरम् ), म्लेच्छम् , · थावरम् , मर्कटास्यम् , कनीयसम् , ब्रह्मवर्धनम् , वरिष्ठम् ॥ .
शेषश्चात्र-ताने पवित्रं कास्यं च ॥
२. 'सीसा के ११ नाम हैं-सीसम् (न ।+पु), सीसपत्रकम् , नागम , गण्डूपदभवम् , वप्रम , सिन्दूरकारणम् , वर्धम् , स्वर्णारिः, योगेष्टम् , यवनेष्टम् , सुवर्णकम् ।।
शेषश्चात्र-सीसके तु महाबलम् । चीनः पट्ट समोलूकं कृष्णं च त्रपुबन्धकम् ॥
३. 'रांगा'के १४ नाम हैं-वङ्गम् , त्रपु (न), स्वर्णजम् , नागजीवनम् , मृदङ्गम , रङ्गम् , गुरुपत्रम् , पिच्चटम् , चक्रम् ( 'चक्र' के पर्यायवाचक सभी शब्द ), तमरम् , नागजम् , कस्तीरम् , अालीनकम् , सिंहलम् ॥ शेषश्चात्र-त्रपुणि श्वेतरूप्यं स्यात् शण्ठं सलवणं रजः ।
पारसं मधुकं ज्येष्ठं घनं च मुखभूषणम् ।। ४. 'चांदी के १० नाम हैं-रूप्यम् , कलधौतम् , तारम् , रजतम् (न पु), श्वेतम् (+सितम्,".........."), दुर्वर्णकम् , खजुरम् हिमांशु:, हंस:, कुमुदः (हिमांशु आदि अर्थात् चन्द्र आदिके वाचक सभी शब्द, अत एव+चन्द्रः, सोम.......""; मराला, मानसौकाः, कैरवः,...")। शेषश्चात्र-राजते त्रापुषं वङ्गः जीवनं वसु भीरुकम् ।
शुभ्र सौम्यं च शोध्यं च रूप्यं भीरु जवीयसम् ।।
