SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 262
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ २१ मयंकाण्डः ३ ] . 'मणिप्रभा'व्याख्योपेतः श्यपोत्तरं दशगुणं भवेदेको दशायुतः । शतं सहस्रमयुतं लक्षप्रयुतकोटयः ॥ ५३७ ॥ अर्बुदमब्जं खवं च निखवं च महाम्बुजम् । शङ्कर्वाधिरन्त्यं मध्य पराद्धं चेति नामतः ।। ५३८॥ २असङ्ख्य द्वीपवार्ष्यादि ३पुद्गलाऽऽत्माद्यनन्तकम्। ४सांयात्रिका पोतवणिग ५यानपात्रं वहित्रकम् ॥ ५३६॥ वोहित्थं वहनं पोतः पोतवाहो नियामकः। निर्यामः कर्णधारस्तु नाविको नौस्तु मङ्गिनी ॥ ५४०॥ तरीतरण्यौ बेडा १. एक से आरम्भकर वक्ष्यमाण ( आगे कहे जानेवाले ) सङ्ख्यावाचक 'शब्द क्रमशः दशगुने होते जाते हैं। वे शब्द ये हैं-एकः, दश (-शन् ), शतम्, सहस्रम्, अयुतम् ( ३ पु.न), लक्षम् (स्त्री न ।+नियुतम् ), प्रयुतम् (पु न ), कोटिः (स्त्री), अबु दम् (पु न), अजम्, खर्वम्, निखर्वम्, महाम्बुजम् (+महापद्मम् ), शङ्क: (पु स्त्री), समुद्रः (+ सागरः," पु), अन्त्यम्, मध्यम्, परार्द्धम् । ( इनके क्रमश:-"इकाई, दहाई, सैकड़ा, हजार, दश हजार; लाख, दश लाख करोड़, दश करोड़,"."" अर्थ हैं )। विमर्श-इस सङ्ख्या के विषयमें विशेष जिज्ञासुओंको हेमाद्रि दानखण्ड पृ० १२८ तथा अमरकोषकी मणिप्रभा नामक टीका पर अमरकौमुदी नामकी टिप्पणी (अमरकोष २ । ६ । ८३-८४ ) देखनी चाहिए । २. द्वीप ( जम्बूद्वीप, आदि) तथा समुद्र आदि ('आदि' शब्द से-चन्द्र, सूर्य आदि ) 'असङ्ख्य ( सङ्ख्यातीत ) हैं। ३. 'पुद्गल आत्मा श्रादि ('आदि' शब्दसे 'आकाशप्रदेश,...") 'अनन्त' है ॥ ४. 'जहाजी व्यापारी'के . २ नाम हैं-सांयात्रिकः, पोतवणिक (-णिज)॥ ५. 'जहाब'के ५ नाम हैं-यानपात्रम्, वहित्रम्, वोहित्यम्, वहनम् (+प्रवहणम् ), पोतः ।। . ६. 'बहावको चलानेवाले के ३ नाम हैं-पोतवाहः, नियामकः, निर्यामः ॥ . ७. 'कर्णधार के २ नाम है-कर्णधारः, नाविकः ।। ८. 'नाव'के ५ नाम है-नौः (स्त्री ।+नौका), मङ्गिनी, तरी, तरणी (+तरिः, तरणिः ), वेडा ॥
SR No.002275
Book TitleAbhidhan Chintamani
Original Sutra AuthorHemchandracharya
AuthorNemichandra Siddhant Chakravarti, Hargovind Shastri
PublisherChaukhamba Vidyabhavan
Publication Year1966
Total Pages566
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size9 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy