________________
अभिधानचिन्तामणिः
१लवङ्ग देवकुसुमं श्रीसंज्ञरमथ कोलकम् । कक्कोलकं कोषफलं ३कालीयकं तु जापकम् ॥ ३१० ॥ ४यक्षधूपो बहुरूपः सालवेष्टोऽग्निवल्लभः । सर्जमणिः सर्जरसो रालः सर्वरसोऽपि च ।। ३५१ ॥ ५ धूपो वृकात् कृत्रिमाच्च तुरुष्कः सिल्हपिण्डकौ । ६ पायसस्तु वृक्षधूपः श्रीवासः सरलद्रवः ।। ३१२ ॥ ७स्थानात् स्थानान्तरं गच्छन धूपो गन्धपिशाचिका । ८स्थासकस्तु हस्तबिम्ब मलङ्कारस्तु परिष्काराऽऽभरणे च १० चूडामणिः शिरोमणिः ।
भूषणम् ॥ ३१३ ॥
१६०
शेषश्चात्र – कुकुमे तु करटं वासनीयकम् ।
प्रियङ्गुपीतं काबेरं घोरं पुष्परजो वरम् ॥ कुसुम्भञ्च जवापुष्पं कुसुमान्तञ्च गौरवम् ।
१. 'लवङ्ग' के ३ नाम हैं - लवङ्गम्, देवकुसुमम्, श्रीसंज्ञम् ( भी अर्थात् लक्ष्मी के पर्यायवाचक सब नाम ) J
२. 'कोल' के ३ नाम हैं - कोलकम् ( + कोलम् ), कक्कोलकम् (+ कक्कोलम् ), कोषफलम् ।।
३. ‘जापक ( या —‘जायक' ) नामक गन्धद्रव्यविशेष) के २ नाम हैंकालीयकम् (+ कालीयम् ), जापकम् ( + कालानुसार्यम् ) ।
४. 'राल' के ८ नाम हैं - यक्षधूपः, बहुरूप:, सालवेष्टः, अग्निवल्लभः, सर्जमणिः, सर्जरस:, राल: ( पु न ), सर्वरसः ।।,
५. 'लोहबान' के ५ नाम हैं - वृकधूपः, कृत्रिमधूपः, तुरुष्कः ( पुन | + यावनः ), सिल्हः, पिण्डकः ||
६. ‘देवदारुके निर्यासंसे बने हुए सुगन्धयुक्त गन्ध-विशेष' के ४ नाम हैं— पायसः, वृक्षधूपः, श्रीवासः, सरलद्रवः ।।
शेषश्चात्र – वृक्षधूपे च श्रीवेष्टो दधिक्षीरघृताह्वयः ।
७. 'एक जगह से दूसरी जगह जानेवाले धूप- विशेष' का १ नाम है - गन्धपिशाचिका ||
८. 'दिवाल आदिपर कुंकुम, चन्दन या चौरठसे दिये गये हाथके पांचों गुलियों के छाप' के २ नाम हैं—स्थासकः, हस्तबिम्बम् ॥
६. 'आभूषण, गहना, जेवर' के ४ नाम हैं - अलङ्कारः, भूषणम् (पुन), परिष्कारः, श्राभरणम् ॥
१०. ‘चूडामणि’के २ नाम हैं - चूडामणिः, शिरोमणि: ( + चूडारस्नम्, शिरोरत्नम् ) ।
