________________
देवकाण्ड : २ ]
'मणिप्रभा'व्याख्योपेतः
६१
१द्रहिणो विरिञ्चिदु घणो विरिवः परमेष्ठ्यजोऽष्टश्रवरणः स्वयम्भूः । कमनः कविः सात्त्विकवेद् गर्भो स्थविरः शतानन्द पितामहौ कः || १२५ ॥ धाता विधाता विधवेधसौ ध्रुवः पुराणगो हंसगविश्वरेतसौ । प्रजापतिर्ब्रह्मचतुर्मुखौ भवान्तकृज्जगत्कत्तृ ' सरोरुहासनौ ॥ १२६ ॥
शम्भुः शतधृतिः स्रष्टा सुरज्येष्ठो विरिञ्चिनः । हिरण्यगर्भो लोकेशो नाभिपद्मात्मभूरपि ॥ १२७ ॥ २ विष्णुर्जिष्णुजनार्दनौ हरिहपीकेशाच्युताः केशवा दाशाह : पुरुषोत्तमोऽब्धिशयनोपेन्द्रावजेन्द्रानुजौ । विष्वक्सेननरायणौ जलशयो नारायणः श्रीपतिदैत्यारिच. पुराणयज्ञपुरुप्रस्तादर्यध्वजोऽधोक्षजः ॥ १२८ ॥ गोविन्दषड्बिन्दुमुकुन्दकृष्णा वैकुण्ठपद्म शयपद्मनाभाः । वृषाकपिर्माधववासुदेव विश्वम्भरः श्रीधर विश्वरूपौ ॥ १२६ ॥
.
१. 'ब्रह्मा' के ४० नाम हैं - द्रुहिण : विरिञ्चिः, द्रुघणः, विरिञ्चः, परमेष्ठी ( - ष्ठिन् ), ग्रज:, अष्टश्रवणः, स्वयम्भूः, कमनः कविः, सात्त्विकः, वेदगर्भः, स्थविर:, शतानन्दः, पितामहः कः, धाता, विधाता ( २ - धातृ ), विधि:, वेधा : ( - धस् ), ध्रुवः, पुराणगः, हंसग: ( यौ० - श्वेतपत्ररथः, हंसवाहनः ), विश्वरेताः (-तस् ), प्रजापतिः, ब्रह्मा ( - हान्, पुन ), चतुर्मुख:, भवान्तकृत्, जगत्कर्ता (-तृ' । यौ० – विश्वसृट् - ज् ), सरोरुहासन: ( यौ० - कमलासनः, पद्मासनः ---), शम्भुः शतधृतिः, स्रष्टा (ष्ट ), सुरज्येष्ठः, विरिञ्चिबः, हिरण्यगर्भः, लोकेशः, नाभिभूः, पद्मभूः, आत्मभूः ( यौ० नाभिजन्मा, कमलजन्मा, -२ न्मन्, आत्मयोनिः,...............)॥
शेषश्चात्र — ब्रह्मा तु क्षेत्रज्ञः पुरुषः सनत् ।
अज:,
31
२. ' विष्णु भगवान्' के ७५ नाम हैं - विष्णुः, जिष्णुः, जनार्दनः, हरिः, हृषीकेशः, अच्युतः, केशव:, दाशार्हः, पुरुषोत्तमः, अब्धिशयनः, उपेन्द्रः, इन्द्रानुजः ( यौ० – वासवावरजः,' ----), विष्वक्सेनः, नरायणः, जलशय: ( + जलेशय: ), नारायणः, श्रीपतिः ( यौ०—–लक्ष्मीपतिः, लक्ष्मीनाथ:, "), दैत्यारिः, पुराणपुरुषः, यज्ञपुरुषः, तार्यध्वज: ( यौ०गरुडाङ्कः, गरुडध्वजः,་~~), अधोक्षजः, गोविन्दः, षडूबिन्दु:, मुकुन्दः, कृष्ण:, वैकुण्ठः, पद्मेशयः, पद्मनाभः, वृषाकपिः, माधवः, वासुदेवः, विश्वम्भरः, श्रीधरः, विश्वरूपः, दामोदरः, सौरिः सनातनः, विधुः, पीताम्बरः, मार्ज:, जिनः, कुमोदकः, त्रिविक्रमः, जहुः, चतुर्भुजः, पुनर्वसुः, शतावर्तः, गदाग्रजः, स्वभूः, मुञ्जकेशी ( - शिन् ), वनमाली ( -लिन् ), पुण्डरीकाक्षः, बभ्रुः, शशविन्दु:, वेधाः (-धस् ), पृश्निशृङ्गः, धरणीधरः ( यौ०—महीधरः, `` ं),