________________
તિર્મુખ
૫૧. જન્મ, જરા અને મરણથી ઉત્પન્ન થનારા દુઃખને જીવ જાણે
છે અને એનો વિચાર પણ કરે છે પરંતુ વિષયેથી વિરક્ત થઈ શકતો નથી. અહો ! માયા (દંભ)ની ગાંઠ કેટલી મજબૂત છે!
પરં-૫૪. સંસારી જીવનાં (રાગ-દ્વેષ રૂ૫) પરિણામ હોય છે.
પરિણામોથી કર્મબંધ થાય છે. કર્મબંધને હિસાબે જીવ ચાર ગતિઓમાં જાય છે-જન્મ લે છે. જન્મથી શરીર અને શરીરથી ઇન્દ્રિય પ્રાપ્ત થાય છે. જીવ એના દ્વારા વિષયોનું ગ્રહણ (સેવન) કરે છે. એથી વળી રાગ-દ્વેષ ઉત્પન્ન થાય છે. આ પ્રમાણે જીવ સંસાર-ચક્રમાં પરિભ્રમણ કરે છે. એના પરિભ્રમણના હેતુરૂપ પરિણામ (સમ્યગ્દષ્ટિ પ્રાપ્ત નથી દઈ એટલે ) અનાદિ-અનંત અને (સમ્યગ્દષ્ટિ પ્રાપ્ત થાય એટલે ) અનાદિ–સાંત હોય છે.
૫૫. જન્મ દુઃખ છે; ઘડપણ દુઃખ છે; રેગ દુઃખ છે; અને મૃત્યુ
દુઃખ છે. અહો, સંસાર દુઃખ જ છે. એમાં જીવને કલેશ પ્રાપ્ત થતો રહે છે.
૬. કર્મસૂત્ર ૫૬. જે ભાવ જે પ્રકારે નિયત હોય છે એનાથી બીજે રૂપે એને
માનો, વર્ણવ, કે આચર એનું નામ વિપર્યાસ અગર તો વિપરીત બુદ્ધિ કહેવાય.
