________________
635 एकादशमाह्निकम्
[छलपरीक्षा ] तत्त्वाध्यवसः संरक्षणं जल्पवितण्डयोः प्रयोजनमुक्तम् । तदङग. भूतानि छलजातिहस्थानानि। यद्यपि च वादे केषांचदभ्यनुज्ञानमस्ति। तथापि पवितण्डे एव तेषां प्राचुर्येण क्षेत्रमिति तदौपयिकतया तत्स्वरूपनिरूपणं व 'तमित्युद्देशक्रमेण छलस्य तावल्लक्षगमाहवचनविधातो पविकल्पोपपत्त्या च्छलम् ॥ १-२-१० ॥
छलस्य भेष बात् सामान्य लक्षणं, विभागः, विशेषल'क्षणानि च वक्तव्यानि। तह सर्वाणि स्वकण्ठेन किल 'तत्पूर्वकमनुमानम्' इत्यत्र त्रिचतुराक्षरसमा परिमितविषयवित तानुमानलक्षणलब्धनिरति शयसूत्रकरणकौशल्र. मे किमधुना शिष्यजनमनःक्लेशकारिणा संक्षिप्ता भिधानदोहदेने मानः सूत्रकृदुक्तवान्* ||
सूत्रव्याख्यानम्]
तत्र 'वचन: -- 'तः' इति सूत्रं सामान्यलक्षणप्रतिपादकम् । परस्य वदतः वचनविध ... अभिधाननिरोधः छलम। किमास्यपिधानादिना? नेत्याह-अर्थपित्त्येति। वक्तुः अनभिप्रेतमर्थात्तदुक्ते वचसि समारोप्य तन्निष् - लवादी करोति । कथमर्थान्तरारोपणमिति चेत्'अर्थविकल्पोपत्त: विकल्पमानार्थघटनयेत्यर्थः ।
[निर्विशेषं न सामान्यम् ] किमुदाह: विशेषलक्षणेषु वक्ष्यामः । इहैव कस्मानोच्यते ? असंभवादिति , . न हि निविशेषं सामान्यमुपपद्यत इति । तदुदा. द्वियमाणं बला "नष्ठमेवावतिष्ठते ॥
* विस्तरेणे
॥
_i -ख,
-ख.
1य-वso-
2
टर-=
