________________
615
'एकादशमाह्निकम् एव हि विरुद्धाव्यभिचारी निरस्तः। अनुमानविरुद्धमनुमानं च नेष्यत एव । तत्कुतः सप्रतिपक्षी हेत्वाभासः? अतश्च लक्ष्याभावात् कस्येदं लक्षणमि त्यत्रा' ह–यस्मादित्यादि ॥
[सूत्रध्याख्यानम् ] . विचार्यमाणौ प्रांगुक्तलक्षणकौं पक्षपतिपक्षी प्रकरणम् । तस्य चिन्ता संशयात् प्रभृत्यानिर्णयात् यद्यपि भवति, तथापीह विमर्शात्मिकैव गृह्यते । सा यस्मात् भवति ॥
___ कस्माच्च सा.भवति ? विशेषानुपलम्भात् । स एव विशेषानुपलम्भः यदि निर्णयार्थमुपदिश्यते, तत्प्रकरणमनतिवर्तमानत्वात् प्रकरणसमो भवति । नित्यः शब्दः, अनित्यधर्मानुपलब्धः, आकाशवत् । अनित्यः शब्दः, नित्यधर्मानुपलब्धेः, घटवत्-इति। सोऽयं सप्रतिपक्षी हेतुरिह लक्ष्यो विद्यते ॥.
. . [ विरुद्वहेतुद्वयासमावेशेऽपि तथा प्रयोगः ] ____ न च द्व्यात्मकानि वस्तूनि, प्रमातारस्तु रूपमेषां नियतमवधारयितु मशक्नुवन्त एवं भ्राम्यन्तीति ॥
तथा हि-ए कस्तद्विशेषानुपलब्धः पक्षधर्मान्वयव्यतिरेकात्पश्यंस्तथेति साध्यं बुध्येत, तथैव परं प्रत्याययेदिति । इतरोऽपि द्वितीय- -
*. उभयोस्तुल्यबलत्वात् । अन्यतरस्याधिकबलत्वे तु, यत्प्रयुक्ता तस्याधिकबलता. तेनैवानुमानबाधो युक्तः ॥
+ नन्वेवं सद्धेतावपि सप्रतिपक्षप्रसङ्ग इति चेत्-सत्यग-तत्र भ्रममूलकत्वोद्भा वनेनैव वादिनो जयः॥
1 त्याशङ्कया-ख,
२ को वि-ख,
3 वय-ख.
