________________
540
न्यायमञ्जरी
माने स्मरणासंभवात् । अतस्तस्यानेकविशेषानुगामित्वात् समानत्वमपरिहार्यम् । अत एव चाक्षिप्तसामान्यवाचिनं समानशब्दं * सामान्यलक्षणे व्याचख्युराचार्या इत्यलमतिविस्तरेण ||
इति पंचविधः प्रपंचितः
मुनिना दर्शित एष संशयः
फलवद्व्यवहारहेतुतां
अनुमानाङगता बिभर्ति यः ॥
अनुमानिरपेक्ष एव वा
किल दृष्टे विषयेऽर्थसंशयः ।
बहति व्यवहारवर्तनीं इति पूर्वं च विचारितं बुधैः ॥
इति संशय परीक्षा
-
[ अथ प्रयोजनपरीक्षा ] यमर्थमधिकृत्य प्रर्वतते तत्प्रयोजनम् ॥ १-१-२४ ।।
यमित्यत्र देशकालपुरुष दशा भेदभिन्नप्रयोजनविशेषव्याप्तये वीप्सा द्रष्टव्या । अर्थ :- अर्थ्यमानः उच्यते, न वस्तुरूप एव, अभावस्यापि प्रयो जनत्वसंभवात् । अधिकार :- अर्थस्य व्यवसायः । यं यमर्थं आप्तव्यं हातव्यं वाऽधिकृत्य व्यवसायः प्रवर्तते, तत्प्राप्तये परिहाराय वा चेष्टते पुरुषः- तत् प्रयोजनमिति ॥
* सामान्यलक्षणे - संशयसामान्यलक्षणे ॥
+ अधिकृत्य - इत्यत्रैकदेशः अधिकारः ॥
