________________
अष्टममाह्निकम्
385 आकाशगुण एव शब्द इत्येतच्च प्राङनिर्णीतम् । 'तस्मात् न सर्वेषां सर्वगुणत्वम् ॥
[इन्द्रियाणां विषयनैयत्यम् ] यच्च पृथिव्याश्चतुर्गुणत्वे तद्गुणानां चतुर्णामपि पार्थिवघ्राणेन्द्रिय ग्राह्यत्वं स्यादिति-तन्न-*गुणोत्कर्षस्य नियामकत्वात्। सातिशयगन्ध गुणाधिकरणैविजातीयद्रव्यावयवसंस्पर्शलेशरहितैः केवलपृथिव्यवयवैरदृष्ट सहकारिभिः घटितं घ्राणेन्द्रियमिति गन्धस्यैव ग्राहकम् ॥
. [तत्तदिन्द्रियेषु तत्तद्गुणस्य प्राधान्यम् ] एतदेव च भूयस्त्वमाचक्षते । यथाऽऽह कणवतः-'भूयस्त्वाद्गन्धवत्वाच्च पृथिवो गन्धज्ञाने प्रकृतिः'। इहाप्युक्तं-'तद्व्यवस्थानं तु भूयस्त्वात्' इति । दृश्यन्ते च केवलपृथिव्यवयवोपादानेष्वपि पदार्थेषु व्यवस्थितकार्यनियमाः शक्तयः । यथा
पाथिवत्वाविशेषेऽपि विषं मरणकारणम् ।
अगदव्यमन्यत्तु जीविताय प्रकल्पते ।। तस्मादपर्यनुयोज्योऽयं पार्थिवेन घ्राणेन गन्धवत् तद्रसादयोऽपि कथं न गृह्यन्त इति ॥
__ [इन्द्रियैः स्वगतगुणग्रहणाग्रहणे] सातिशयप्रकृ तिगुण योगेऽपि न च स्वगुणग्रहणनैपुण्यमिन्दियाणामिती न्द्रियचिन्तायां निर्णीतम् । श्रोत्रेण तु स्वगुणस्य शब्दस्य ग्रहणमिति परि.
* गुणः-गन्धः॥ । अगदः-व्याधिः । अन्यत्-हरीतक्यादि ।
1 गु-ख,
'ति-ख,
' णाकाश-ख.
25
