________________
362
न्यायमञ्जरी [इन्द्रियाश्रयत्वपरीक्षा] भवत्वेवं चेष्टाश्रयत्वं शरीरलक्षणम्। इन्द्रियाश्रयत्वं तु कथम् ? भौतिकानि होद्रियाणि स्नावयवसमाश्रितानि ध्राणरसननयनस्पर्शनानि । श्रोत्रमनसी तु नित्यद्रव्यत्वादनाश्रिते एवेति कथमिन्द्रियाश्रयता शरीरस्येति
उच्यते-नात्र आधाराधेयभाव आश्रयार्थः ; किन्तु तदनग्राह्यत्वात्तदाश्रितानि इन्द्रियाण्युच्यन्ते। देशकालदशानुकूलपथ्यभोजनाभ्यङगव्यायाममर्दनाद्युपचारोपचितशरीरस्य हि पुंसः पदुतराणि स्वविषय ग्रहणे भवन्तीन्द्रियाणि । दीर्घाध्व लङयनकदशनशुष्कजर पुरन्ध्री सेवनादिक्लिष्टशरीरस्य तु पुंसः मन्दशक्तीनि भवन्ति तदनुग्राहकत्वादिन्द्रियाणामाश्रयः शरीरम्॥
[अर्थाश्रयत्वलक्षणपरीक्षा] अर्थानां तु रूपरसगन्ध दीनां केषां चिदाश्रयः शरीरं भवत्येव तत्स. मवायिनाम् । न तु तावता किंचिद्भोगायतनत्वोपयोगि रूपमभिहितं भवति ॥ ___ लक्षणमपि तदतिव्यापक रूपरसादिसमवायस्य वृक्षादावपि भावात् । तस्मात् तदा श्रयत्वमीदृशमत्र विवक्षितम्। य एते परवनितादिशरीरवर्तिनः प्रविकचमुचुकुन्दकुन्द कन्दलकुमुदकुड्म'लादिबाह्यविषयसमवायिनश्च रूपरसादयोऽर्था रमणीयतामादधाना रागवृद्धिहेतवो भवन्ति भोक्तुरात्मनः शरीरे सति, न शरीररहितस्येति अर्थानां भोगसाधनभावा. दाश्रयः। शरीरम्। अतः सुष्ठुक्तं चेष्टेन्द्रियार्थाश्रयः शरीरमिति ॥
___ * लङवनं–निरशनम् ॥
+ अर्थ:-भोगः। तदाश्रय तदवच्छेदकं शरीरम् ॥
1 यपुरन्नि-ख,
सचन्द्र-ख,
३ र्थभोगा-ख,
कन्दलकम-ख.
