________________
313
सप्तममाटिकम्
न ह्यस्ति कालावयवी* नानाक्षणगणात्मकः ।
वर्तमानक्षणो दीर्घः इति बालिशभाषितम् ।। क्षणसमुदायात्मकत्वे तु नानारूपत्वमेव तस्य भवेत्। अतीताना गतक्षणा'नुप्रवेशात्। तस्मादेकक्षणो वर्तमानः, संचात्यन्तमल्पीयानित्येवमेकक्षगपरीतार्थदशि चाक्षुषं ततः पूर्वमूवं वा न पदार्थसत्तां गृह्णातीति क्षणिका एव भावाः ॥
[प्रत्यक्षेण क्षणिकत्वग्रहणोपपादनम् ] ननु च वर्तमानक्षणात् पूर्वमूवं वा तदस्तित्ववत् नास्तित्व. मपि न गृहीतमेवेति कथं क्षणिकत्वम् ।
क एवमाह ? न गृहीतं नास्तित्वम् ? अनुपलब्धेरे व नास्तित्व. व्यवहारात्। उपलम्भो हि भावानां सत्ता, अनुपल म्भश्च नास्तित्वम् । दर्शनादर्शने एव सदसत्त्वयोर्लक्षणम् । तस्मात् क्षणान्तरे तदनुपलभ्भात् नास्तित्वमेवेत्येवं क्षणिकत्वग्राहि प्रत्यक्षमिति स्थितम् ।।
[प्रत्यभिज्ञाया विततकालाविषयकत्वम् ] ननु च प्रत्यभिज्ञातो दीर्घकालत्वनिश्चयः । किमद्यापि न मुक्तोऽसि तत्प्रामाण्यकुतृष्णया ।। परीक्षितं हि तस्याः स्वरूपं कार्य च कारणम् । न शक्नोत्येव सा स्थैर्य उपपादयितुं ध्रुवम् ॥ न पूर्व नोत्तरं ज्ञानं ग्राहि कालान्तरस्थितेः । तदिदं बोध्यमानोऽपि रागान्धो नावबुध्यसे ।।
* निरवयवद्रव्यं किल काल'।
1 त्पू-ख. म्भाच-ख.
त्वान्ना ख, कारणं च-ख,
३ब्ध ए-ख, वेणो-च,
भावेन्ना-ख, ते-ख. .
