________________
षष्ठमाहिकम् — शब्दपरीक्षा
[ पदवाक्यस्वरूपविमर्शः] ननु नाद्यापि शब्दस्य निरणायि प्रमाणता। .
*बीजं पदार्थवाक्यार्थबुद्धेर्न हि निरूपितम् ।। — उच्यते - किमत्र निरूपणीयम् ? यदनन्तरं हि यद्भवति तत्तस्य निमित्तम्। पदवाक्यश्रवणे सति पदार्थवाक्यार्थसंप्रत्ययो भवतीति ते एव तत्र निमित्तम् ॥
- किं पुनरिदं पदं नाम ? किच वाक्यमिति। उक्तमत्र वर्गसमूहः पदम् , पदसमूहो वाक्यमिति ॥
[स्फोटवादोपक्षेपः] ननु ! एतदेव न क्षमन्ते। न हि वर्णानां समूहः कश्चिदस्ति वास्तवः। तेन कुतस्तत्समूहः पदं भविष्यति ? तदभावाच्च न 'तरां पदसमूहो वाक्यमवकल्पते। न च वर्णानां व्यस्तसमस्तविकल्पोपहतत्वेन वाचकत्वमुपपद्यते। तस्मादन्य एव स्फोटात्मा शब्दोऽर्थप्रतिपादक इति प्रतिजानते॥
___ * बीज-कारणम् । पदस्वरूपस्य, वाक्यस्वरूपस्य, तेषां अर्थप्रत्याय प्रकारस्य च दुर्निरूपत्वात् शब्दप्रामाण्यं दुरवस्थमेवेत्यर्थः ॥
1 नितरां-क.
