________________
भातिकम् ४] मन्त्राणामपि प्रामाण्यम्
681 __ मन्त्राणामुच्चारणस्यावर्जनीयत्वात्तावदेव तेषां फलम् ]
अपि च उच्चारणमुभयथाऽपि* कर्तव्यं मन्त्राणां : अष्टष्टाय वा? अर्थप्रत्यायनाय वा? 'यतोऽर्थमपि नानुचरिताः शब्दाः प्रत्याययितुमुत्सहन्ते । तदवश्यकर्तव्येऽस्मिनचारणे तत एव यज्ञोपकारे सिद्धे कि अर्थप्रतिपादनद्वारपरिग्रहेण प्रयोजनमिति ?
[मन्त्राणामर्थप्रत्ययार्थत्वसिद्धान्तः] तत्रोच्यते-किं मन्त्रेभ्योऽर्थप्रतीतिरेव नास्ति ? किं वा भवन्त्यपि +निर्निमित्ताऽसौ ? उत सन्निमित्ताऽपि ग्रहैकत्वप्रतीतिवत् अविवक्षिता ? इति ॥
मन्त्रैरर्थप्रतीतिर्न संभवतीति न युक्तम् ] न तावत् प्रतीतिरेव नास्ति ; शब्दार्थसम्बन्धव्युत्पत्तिसंस्कृतमतीनां 'बर्हिदेवसदनं दामि' (मै. सं. १-१-२) इत्येवमादिमन्त्रश्रवणे सति तदर्थप्रतीतेः स्वसंवेद्यत्वात् ॥
नाप्यसौ निर्निमित्ता; लोकवत् पदानामेवात्र निमित्तत्वात् । व्युत्पत्तिरपि न नास्ति; य एष लौकिकाः शब्दाः, त एव वैदिका , त एव तेषामा इति लोकव्यवहारतस्तव्युत्पत्तिसंभवात् ॥
नापि भवन्स्यपि मन्त्रेभ्योऽर्थप्रतीतिः || ग्रहैकत्वप्रतीतिव. दविवक्षिता भवितुमर्हति ; अविवक्षानिबन्धनस्य कचिदप्यभावात् । ग्रहादिवचनान्तरनितिसंख्यत्वात् सोमावसेकनिर्हरणस्य च ___ * उभयथा-अर्थप्रत्यायकत्वेऽप्रत्यायकत्वे च ॥
निर्निमित्ता-मन्त्रघटकपदाजन्या, यादृच्छिकीति यावत् ॥
ग्रहैकत्वेति। 'ग्रहं सम्मार्टि' इत्यत्र एकत्वमविवक्षितमिति ग्रहैकस्वाधिकरणे (जै. सू. ३-1-७) सिद्धान्तितम् ॥
य एवेति। लोकवेदाधिकरणे (जै.सू. ३-१-७) सिद्धान्तितमिदम् ॥ || प्रहः- सोमरसाधारपात्रविशेषः। 'ग्रहं संमार्टि' इत्यत्र एकवचन
अर्थमपि-क.
तस्माद-ख.
संभव-ख.
.
