________________
माहिकम् ४] अथर्ववेदस्य ब्रह्मवेदत्वम्
623 (जै. सू. ४-३-११) अन्यतममेव बुद्धावाधाय विदयात् , न समुदाय बुद्धाचारोपयितुं शक्नुयात् इत्येके नव तस्कृतं भवति, न अय्येति ॥
[अथर्वशाखिना इतरशाखि तुल्यत्वम् ] ननु ! *अन्येऽपि यात्मका वेदाः-यद्येवं सुतरामथर्ष वेदो न पृथक्करणीयः, सर्वेषां रूपाविशेषात् । तेषां पृथक्प्रतिष्ठैः स्वैः स्वैः ऋगादिमिरेव व्यपदेश इति न ते समुदायशब्दव्यपदेश्याः ।
[अथर्ववेदस्य त्रयीसारस्वम्] - यत्तु वाक्यान्नरे 'अय्यै विद्यायै शुक्रं, तेन ब्रह्मत्वम्' इति : तंत्रयं चतुर्थी षष्ठयाः स्थाने प्रयुक्ता। शुक्रमिति सारमाचक्षते। तेन त्रयीविद्यायाः सारेण . ब्रह्मत्वं क्रियत इत्युक्तं भवति । नम अय्येव अय्याः शुक्रं भवति। न चात्यन्तं ततोऽर्थान्तरमेष । तेनेदमथर्ववेदात्मकमेव अय्याः शुक्र इति मन्यामहे। यात्मकस्वादिति मन्यामहे । त्र्यात्मकत्वादिति' शुक्रमिति च गुह्यमाहुः । अथर्वशब्दोऽपि रहस्यवचनः । 'यशाथर्वाणं वैदिकस्या इष्टयः' इति । तेन त्रयी-शुक्ररूपेणाथर्ववेदेन ब्रह्मत्व मितीत्थमथर्ववेदस्य न त्रयी बाह्यस्थम् । इत्थं सर्वशास्त्राप्रत्ययमेकं कर्म' इत्यत्र न सर्वशब्दः सकोचितो भवति ॥
- [भथर्ववेदः ब्रह्मवेदः] अत एव ब्रह्मवेदः अथर्ववेद इति पूर्वोत्तरब्राह्मणे पठ्यते 'ऋग्वेदो यजुर्धेदः सामवेदो ब्रह्मवेदः' (गो. ना. ३-२-१६) इति ।
तथा च काठकशताध्ययने ब्राह्मणे ब्रह्मौदने श्रूयते 'ब्रह्मवादिनो वदन्ति · पुरोधा औहालकिरारुणिमुवाच ब्रह्मणे स्वा प्राणाय जुष्टं निर्वपामि
करवेन ' निर्विशेषं न सामान्यम्' इति न्यायेन सर्वफलकामनाया असंभवन तसरफलकामनया पृथक् पृथगेघानुष्ठेयो याग इति सिद्धान्तितम् ॥
* अन्येपि-अगादयोऽपि । ऋग्वेवादावपि वक्ष्यमाणलक्षणकग्रामणादिवाक्यानां दर्शनादिति भावः ॥
न-ख.
यतो-क.
शुक्र-स.
