________________
606
आप्तोसत्वादेव वेदानां प्रामाण्यम्
न्यायमञ्जरी
[भायुर्वेदादौ संवादस्य दुरधिगमत्वनिरूपणम् ] तदिदमनुएपन्नम्-अन्वयव्यतिरेकयोः ग्रहीतुमशक्यत्वात् । तौ हि * स्वात्माने वा ग्रहीतुं शक्यते' व्यक्तयन्तरे वा? व्यक्तयन्तरेऽपि, सर्वत्र ? क्वचिदेव वा व्यक्तिविशेषे? सर्वथा संकटोऽयं पन्थाः। व्याधीनां, तन्निदानानां, 'तदुपचयापचयानां' तदुपशमोपायानां, औषधानां, तत्संयोगवियोगविशेषाणां. तत्परिमाणानां, तसवीर्य विपाकानां. देशकालपुरुषदशाभेदेन शक्तिभेदस्य एकेन जन्मना ग्रहीतुमशक्यत्वात् । जन्मान्तरानुभूतानां च भावानां अस्मरणात् ॥
जनोऽनन्तस्तावन्निावधिरिह व्याधिनिवहः नख्यातुं शकमा बहुगुणरसदागतयः । विचित्राः संयोगाः परिणति पूर्वेति च कुतः
चिकित्सायाः पारं तरति युगलौरपि नरः ॥५६॥ धदेव द्रव्यमेकस्य धातोर्भवति शान्तये । योगान्तरात्तदेवास्य पुनः कोपाय कल्पते ॥ ७॥ या द्रव्यशक्तिरेकत्र पुंसि नासौ नरान्तरे । हिरीतक्यापि नोतवातकुष्ठ विरेच्यते ॥ ५८॥ शरधुद्रिक्तपित्तस्य ज्यराय दघि कल्पते। . तदेव भुक्तं वर्षासु ज्वरं हन्ति दशान्तरे ॥ ५९ ॥ न चोपलक्षणं किञ्चित् अस्ति तच्छक्तिवेदने ।
ये कत्र गृहीताऽसौ मर्वत्रावगता भवेत् ॥ ६० ॥ यो वा ज्ञातुं प्रभवति पुरुषः तत्लामयं निरवधिविषयम् । स्यात् सर्वक्षः स इति न धिमांतः तस्मिन् कार्या स्विवचन कथिते ॥
* स्वात्मनि-येन तदोषधं संचितं तादृशे स्वस्मिन् ॥ हिरीतकीति। हरीतक्याः विरेचकत्वं प्रसिद्धम् ।।
स्ववचनेति । भवतैवोच्यते 'तादृशः कश्चित् स्यात् पुरुषः' इति, निषिध्यते चेश्वरः, किमिदं विचित्रम् ! यतः स एवेश्वरो नः॥
। तदुपचयानां-ख.
कथितः-ख.
