________________
आह्निकम् ४]
वेदे कर्लस्मरणं न सकर्तृकत्व विरोधि
575
अनैकान्तिकश्चायं हेतु:, भारतेऽप्येवमभिधातुं शक्यत्वात् । भारताध्ययनं सर्वे गुर्वध्ययनपूर्वकम्, भारताध्ययनवाच्यत्वात्, इदानीर्तनभारताध्ययनवत् इति ॥
[वेदस्य पौरुषेयत्वे भारतादेरप्यपौरुषेयत्वप्रसङ्गः ]
ननु ! भारत कर्तृस्मृतिरविगीता विद्यते; यद्येवं वेदेऽपि प्रजापतिः कर्ता * स्मर्यत एव ॥
+ अथ वैदिकमन्त्रार्थवादमूलेयं प्रजापति' कर्तृत्वस्मृति:'; 'प्रजापतिना चत्वारो वेदा 'असृज्यन्त', चत्वारो वर्णाः चत्वार आश्रमा:' इति तत्र पाठादिति - उच्यते - हन्त तर्हि भारतेऽपि 'तत्रत्यवचन' मूलैव पाराशर्यस्मृतिरिति शक्यते वक्तुम् ॥
[ पौरुषेयत्वा पौरुषेयत्वयोः वेद भारतयोस्तौल्यम् ] यथा प्रजापतिर्वेदे तत्र तत्र प्रशस्यते । भारतेऽपि तथा व्यासः तत्र तत्र प्रशस्यते ॥ २ ॥ अथ प्रणेता वेदस्य न दृष्टः केनचित् क्वचित् । द्वैपायनोऽपि किं दृष्टः भवत्पितृपितामहैः ॥ ३॥
*
सर्वेषामविगीता चेत् स्मृतिः सत्यवतीसुते । प्रजापतिरपि स्रष्टा लोके सर्वत्र गीयते ॥ ४ ॥
'स्मर्यते ।
तथा च प्रदर्शयिष्यत्युत्तरत्र ॥
1. अथेति । मन्त्राणामर्थवादानां च न स्वप्रतिपाद्यार्थे प्रामाण्यम् । अपि वादिस्मृतयो हि वेदानुसारादेव प्रमाणानि । वेदस्तु स्वविषये स्वयं कथं प्रमाणं भवेत् । न हि विप्रतिपत्तिस्थले विप्रतिपन्नवाक्यमेव प्रमाणीकर्तुं शक्यमिति भावः ॥
तत्रत्येति । भारतस्थेत्यर्थः ॥
1 स्मृतिः - ख.
2
असृजन्त-क.
' तत्र वचन - ख.
प्रवचन - ग.
