________________
बाधस्वरूपविचार:
डिकम् ३]
अबाधितानामपि
अथ सहानवस्थानम. ज्ञानानां सहावस्थानासंभवात् ॥
अथ संस्कारोच्छेदो बाधः, सोऽपि तादृगेष; संम्यक्प्रत्ययोप जनित संस्कारस्याप्युच्छेददर्शनात् । कञ्चिद्भवदभिमतबाध्य ' बोधाऽ'हितोऽपि संस्कारः सत्यपि बाधकप्रत्यये नोच्छेदमुपगच्छति ; कालान्तरे तत्कारणतद्विषयस्मरणदर्शनात् ॥
453
तदपि समानम् :
अथ विषया'पहारो बाधः, सोऽपि दुर्घटः । प्रतिभात 'स्थेन विषयस्यापहर्तुमशक्यत्वात् । न हि बाधकं ज्ञानमित्यमुत्तिष्ठति -- यस प्रतिभात तन्न प्रतिभातमिति ॥
अथ तदभावग्रहो बाधः-स तात्कालिकः ? कालान्तरभावी वा ? कालान्तरभावितद्भावग्रहणस्य बाधकत्वे प्रागवगतमुङ्गरदलितघटा
ग्राहिणोsपि विज्ञानस्य तद्वाधकत्वप्रसङ्गः । तदैव तु तदभाव ग्रहणे प्रत्ययद्वय समर्पित रूप द्वितययोगादुभयात्मकमेव तदस्तु वस्तु ! किं कस्य बाध्यं बाधकं वा ?
अथ फलापहारो बाधः, सोऽपि न संभवति, संविदः प्रमाण: फलस्य उत्पन्नत्वेनानपहरणीयत्वात् । न हि यदुत्पन्नं तदनुत्पन्नमिति वदति बाधकः ॥
अथ हानादिफलापहारो बाधः, न तस्य प्रमाणफलत्वाभावात् ॥ हानादिव्यवहारो हि पुरुषेच्छा निबन्धनः ।
न सेनापतेनापि प्रमाणं बाधितं भवेत् ॥ ८२ । तस्मान्न बाधो नाम कश्चित् ॥
सहानवस्थानासंभवात् अत्र युगपत् ज्ञानद्वयस्य उत्पादासंभवः हेतुः ॥ ताह - सकलबोधसाधारणः । वस्तुतस्तु सोsपि नास्ति मम पूर्व शुक रजतज्ञानं जातं इत्येवं कालान्तरे स्मरणदर्शनादित्याह - कश्चिदिति । अस्य' संस्कारः इत्यनेनान्वयः ॥
:
म हीत्यादि । रजतस्य तत्राभावात् न स्वम्यादृश: अपहार: वक्तुं शक्यः ॥ घटाभावसंपादनाय - मुद्गरदलितेति । तद्वाधकत्वं घटवताबुद्धिबाधकत्वम् किमिति । अन्यथा कथमुभयोरेकदा ग्रहणम् ?
अभिमतं फलपदार्थ स्फुटयति हानादीति । पुरुषेच्छेति ।
' आस-ख.
प्रत्यय-क...
बोधाभि-क.
' विषयस्या - व.
यद्यपि
पते-क
