________________
आह्निकम् १]
चतुर्दशविद्यास्थानानि
विद्यास्थानानि तच 'चतुर्दशविधं, यानि विद्वांसः चतुर्दशविद्यास्थानान्याचक्षते ॥
वेदाः] तत्र वेदाश्चत्वारः। प्रथमोऽथर्ववेदः, द्वितीय ऋग्वेदः, तृतीयो यजुर्वेदः, चतुर्थः सामवेदः। एते चत्वारो वेदाः साक्षादेव पुरुषार्थसाधनोपदेशस्वभावाः, 'अग्निहोत्रं जुहुयात् स्वर्गकामः' 'आत्मा ज्ञातव्यः' इत्यादिश्रुतेः॥
. धर्मशास्त्राणि स्मृति शास्त्रमपि मन्वाद्युपनिबद्ध अष्टकाशिखाकर्मप्रपाप्रवर्तनादिपुरुषार्थसाधनोपदे श्येव दृश्यते । अश्रूयमाणफलानामपि कर्मणां फलवत्ता विधिवृत्तपरीक्षागं वक्ष्यते-सर्वो हि शास्त्रार्थः पुरुषार्थपर्यवसायी न स्वरूपनिष्ठ इति ॥ धर्माधर्मादिकमपि पश्यन्तीति शास्त्रमर्यादा। न तथा वयमयोगिनः शक्कम इत्यस्मदादेः शास्त्रमेव चक्षुरित्यर्थः ॥ . विद्यास्थानानीति। साक्षात् परंपरया वा पुरुषार्थोपकारकाणि विधास्थानानीत्यर्थः । विद्यास्थानपदार्थः ग्रन्थकृताऽनुपदमेव प्रदर्यते ॥
अथर्ववेदस्य प्राथम्यं ग्रन्थकृतैव शब्दपरीक्षायां स्थापयिष्यते । अग्निहोत्रमित्यादि तु अनुमितश्रुतिवाक्यम्, अर्थानुकरणं वा। पूर्वोत्तरकाण्डयो. रविशेषेण प्रामाण्यज्ञापनाय वाक्यद्वयमुपात्तम् ॥ - स्मृतिशास्त्रं-धर्मशास्त्रम् । विधिवृत्तपरीक्षायामिति । पञ्चमालिके विध्यर्थविचारावसरे अश्रृमाणफलानामपि नित्यकर्मणां अन्तत: प्रत्यवायादिपरिहारो वा फलं वर्तत एवेति साधयिष्यते। अतः शास्त्रार्थस्सर्वोऽपि न स्वरूपतः पुरुषार्थः, किन्तु पुरुषार्थपर्यवसाय्येवेति ॥
.. 1 चतुर्विध-क.
शास्त्रं-क.
