________________
202
प्रत्यक्षलक्षणयटकदल कृत्यम्
न्यायमरी
'व्यवसायात्मक इति पदेन सुखादिव्यावृत्तिशङ्का] अपर आह-किमनेन डिम्भकलहेन' मा भूदव्यभिचारिपदात् । स्य लाभः! तथाऽपि व्यवसायात्मकपदात् लभ्यत एव ज्ञानम् । न हि सुखदुःखादयो व्यवसायात्मकाः भवन्ति', किन्तु ज्ञानमेव तथाविधमिति ॥
__ संशयव्यवच्छेदार्थ तत्पदमिति चेत्-सत्यम्-सुखादिव्यवच्छेदमपि कर्तुमलमेव भवति, व्यवसायात्मकत्वस्य सुखादिष्व संभवादिति ॥
[ज्ञानपदप्रयोजननिगमनम्] तदेवं सिद्धऽपि सुखादिव्यवच्छेदे कर्तव्यमेव ज्ञानग्रहणम्, विशेष्य निर्देशार्थत्वात् तस्य हि सर्वाण्यमूनि विशेषणान्युपास्तानि तदनुपादाने निरालम्बनानि भवेयुः । श्रोतुश्च बुद्धिर्न समाधीये तेति । तेन बलाद्गम्यमानमेव कर्तव्यामेव ज्ञानग्रहणम्। अर्थाक्षिप्तस्यावचने . प्रत्यक्ष प्रत्यक्षमित्येतावन्मात्रमभिधेयं स्यात; अन्यदथोल्लभ्यत एव । तस्मात धर्मि निर्देशार्थ युक्तं ज्ञानपदम् ॥ .
भग्यपदेश्यपदप्रयोजनम् । शब्दानामर्थसंस्पर्शि शाक्यमतनिरालेन साधयिगत (३ भाहिके) इति शब्दानुप्रवेशवशेन व्यपदेश्य ,नाम ज्ञानमुपपद्यत हते तयवच्छेदार्थ मध्यादेश्य पदम् ॥ .
तथाविधं-व्यवसायात्मकम् ।
तत्पदं-न्यवमायात्मकपदम्। २३० पुटे एतदुपपाद्यते। ततश्च प्रयोजनान्तराय तदुपातं, न तु सुखव्यावृत्तये इति भाव: । अस्तु तत् तेनैवेदमपि निरस्तं भवत्वित्याह -- सत्यमिति। कमल भिति-तत्पदमित्याकर्षः ।
उपात्तानि सर्वाण्यमूनि विशेषणानीत्यन्वयः । बलादेव गम्यमानमित्यन्वयः। न तु स्वरसतो झटिति प्रतीयत इति भावः । एवकार: अप्यर्थको वा। यथाकथञ्चिदर्थात्प्राप्तिमात्रेण वैयपिादने अनिष्टप्रसङ्गमाह - अर्थाक्षिप्तस्येति । अवचने आपाद्यमाने इति षः ॥
1 तुच्छ संभवन्ति -क.
मध्यपदेश--ख.
