Page Text
________________
किम् १)]
वियमा मातं
बाङ्गलि: प्रविरलाकुलिरेष पाणिः इस्य स्त धीः तमसि मीलितचक्षुषो वा । नेयं त्वगिन्द्रियकृता, न हि तत्करस्थं तत्रैव हि प्रमिनिमिन्द्रियमादधाति ॥ २१५ ॥
दूरात्करोनि निशि 'दीप' शिखा च 'दृष्टा' पर्यन्तदेशविस्तृतासु मर्त प्रभासु ! धं धियं पवनकम्पितपुण्डरीक
'डे' वा भुवि दूतेऽपि गन्धे । २१६ ॥
स एवंप्राय संवित्तिसमुत्प्रेक्षणपण्डितः । रूपं तपस्वी जानाति न प्रत्यक्षानुमानयोः । २१७ ॥
चाक्षुषप्रत्यक्षानुपजीव्यत्वबोधनाय - तमसि
लिरित्यादि । मीलितचक्षुषो वा इति ।
वाकारः किं तम: पर्यन्तानुधावनेन इति र्यार्थः । । अस्तु घीः किं तेन ? इत्यत्राह नेयमिति । अत्र हेतुमाह - न हीति । तत्करस्थं इन्द्रियं तत्रैव प्रमिति न ह्यादधाति - इत्यन्वयः । एतदुक्तं भवति - निमीलितचक्षुषामप्यस्माकं ' मम अङ्गुलिः वक्र: ', 'ममाङ्गुली विरलौ' इत्यादिप्रतीतिरनुभवसिद्धा । दण्डादिषु हि हस्तस्पर्शवशात वक्रत्वादिकं वन्द्रियग्राह्म भवेदपि । अङ्गुलिः स्वगतं वकत्वं कथं स्वयं गृह्णीयात् । न हि चक्षुरिन्द्रियं आत्मन भाश्रयं गोलकं गृह्णाति । अत इयं प्रतीतिर्दुर्निरूपैव । एवं ‘विग्लौ अङ्गुली' इत्यत्रापि । वरल्यं च हस्तान्तरेण स्पर्शमन्तऽपि स्वयमेव भासत एव । एतदपि दुर्निरू | मेवेति ॥
169
एवं निशि दूरात् दृष्टा दीपशिखा च पर्यन्त देशविसृतासु प्रभासु - विषयसप्तमी, मतिं करोति 'अहो पर्यन्तप्रसृनप्रभाभाग्यं दीपशिखा' इति । तत्र पर्यन्तदेशस्य अकाशरूपस्य दूरादग्रहणेऽपि तत्र प्रसृमरत्वं तु दैव गृह्यते । इयं च प्रतीतिः नानुमानरूपा ; हेतुज्ञानादीनामदर्शनात् । अत इदमपि विलक्षण प्रत्यक्षम् । एवं गन्धे प्राणेन्द्रियेण गृहीते दूरगनेऽपि वाय्वनुकूल प्रदेशवर्तिनि पवनकम्पितपुण्डरीकवने --तद्विषये धियं धत्त, पुरुष इति शेषः । नात्र प्राणेन पुण्डरीकवनग्रहणं संभवीत्यर्थः । ' सुरमि•
1 दी- ख.
3 दृष्ट्वाक,
पण्डो-ख.
| SR No. | 002265 |
| Book Title | Nyayamanjari Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | K S Vardacharya |
| Publisher | Oriental Research Institute |
| Publication Year | 1969 |
| Total Pages | 810 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |