Nyayamanjari Part 01

SR No.: 002265
Original Sutra Author: N/A
Author: K S Vardacharya
Publisher: Oriental Research Institute
Publication Year: 1969
Total Pages: 810
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 12 MB

Page 190

अधिकरणमात्र नाभावः
[न भूतलमा अभाव: ]
ननु ! घटविविक्तभूतलोपलम्भभावे घटानुपलम्भ इत्युक्तम्तदयुक्तम्- - केयं घटविविकता ? सा भूप्रदेशादभिन्ना ? भिन्ना वा ? अभेदे भूप्रदेशाविशेषात् घटसन्निधानेऽपि 'घटो नास्ति' इति प्रतिपत्तिर्जायेत । मेदेऽपि नाम्नि विवादः स्यात् ॥
आडिकम् १]
भेदाभेदेन चिन्त्या च घटादपि विविक्तता ।
अभेदे घट एव स्यात् भेदे चाभाव एंव सा ॥ १८१ ॥
तत्' इह घटो नान्ति' इति घटविविक्तभूतलालम्बनतायासंविदः, 'इह' इति तावदस्मिन् संविदंशे 'देश आ'लम्बनमित्यविवाद एव ' इह घटोsस्ति' इति भावप्रतीतिसमयेऽपि तत्र तदवभासाभ्युपगमात् । 'घटो नास्ति' इत्यत्र तु यदवभासते, तत् न भूतलमात्रमेव; 'भावप्रतीति'सम'यवत्' तदतिरिक्त प्रतिभास
पूर्वोक्तं ( 153 पुटे) भक्षिपति - नन्विति । विविक्तता, राहित्यं, कैवल्यं वा । घरविविक्तं भूतलमित्यत्र घटविविक्तताख्यः कश्चन धर्मः भूतले अङ्गीक्रियते उत नेति विकल्प्य, द्वितीये उभयोरभेदे घटकालेऽपि घटविविक्तताभूलत्वात् 'घटो नास्ति' इति व्यवहारापत्तिः; यदि च स अतिरिक्तो धर्मः तर्हि सिद्धः भूतातिरिक्तः अभाव इत्याह- केयमित्यादिना ॥
प्रकारान्तरेणापि विकल्प्य दूषयति-- भेदाभेदेने ते । घटातू, तद्विविक्तता, अतिरिक्ता ? न वा ? आधे अभावसिद्धिः । द्वितीये घट एव घटाभावरूपः स्यात् । न चेष्टापत्ति:; तर्हि घटे सत्येव घटाभावप्रतीत्यापत्तिः । भेदाभेदपक्षस्तु व्याहत एवेत्याशयः ॥
'इह घटो नास्ति ' इत्यस्याः संविदः घटविविक्तभूतलालम्बनतायां सिद्धायामित्यन्वयः । इत्यस्य देशालम्बनत्वे प्रमाणं दर्शयतिइह घटोऽस्तीति । तदवभासेति । देशप्रतिभा नेत्यर्थः । भावप्रतीतिसमयवदिति 'इह घट: ' इत्यत्र यथा इहशब्दार्थापेक्षया घटशब्दार्थः पृथग्भूतः, तथा 'इइ न घट: ' इत्यत्रापि इद्दशब्दार्थापेक्षया न घर इत्यंशः अतिरिक्त एवेति भावः ॥
,
2 प्रतीति-क.
1 आ-क.
165
6
ह
3