________________
144
अनुपलब्धिप्रकरणम्
न्यायमधरी
चझवात निश्चयः।
[अभावस्यानुमेयत्वाभावः कुत्रचित्सम्मत एव] यत्पुनरननुमेयत्वं 'इह घटो नास्ति' इति प्रकृताभावविषयम यायि-तत् अस्माकममि'मतमेव' .
कश्चित्पुनरसन्निकृष्टदेशवृत्तिरनुमेयोऽपि भवत्यभावः -यथा सन्तम से सलिलधाराविसरसिक्त सस्यमूलमभिवति देवे धनपवनसंयोगाभागोऽनुमीयते; यथा वा अर्थापत्ताबुदाहृतं गृहाभावेन. चैत्रस्य बाहेरभावकल्पन मिति ॥
आगमादप्यभावस्य कचिद्भवति निश्चयः। चोरादिनास्तिताशानं अध्वगानामिवाप्ततः ॥१५९॥
प्रमाणप्रमेययोरानुरूप्यं न नियतम् ] यत्पुनः -अनुरूपेण प्रमाणेन प्रमेयं प्रमीयते, प्रमेयत्वात्, भावात्मकप्रमेयवदिति-एतदप्यप्रयोजक साधनम्॥
अभावः पटलादीनां प्रत्यक्षस्य प्रपद्यते। . विपक्षवृत्त्यभावश्च लिङ्गस्य सहकारिताम् ॥ १६० ॥ पुरुषोक्तिषु दोषाणामभावश्चोपयुज्यते । साम प्रयन्तर्गतात् तस्मात् अभावादपि भावधीः ॥ १६ ॥
वस्त्वन्तराभावग्रहणमन्तरा नैव भवति इत्यर्थः । एवञ्च स्वरूपमात्रं गृह्यते चेत् इतरत् किञ्चिदपि विशेषणं न गृहीतमेवेति मेचकबुद्धया यावदभावः गृह्यत एवेति ॥
___ केषाञ्चिदभावानामनुमेयत्वस्याप्युत्तरत्र वक्ष्यमाणत्वात् सामान्यतः अभावानुले गत्वनिरासः नाभ्युपगन्तुं शक्य इत्यतः-प्रकृतेति। अभिमतमेवेति । " इह घटो नास्ति' इति प्रतीते: प्रत्यक्षत्वादित्यर्थः ॥
सर्वथाऽनुमेयत्वसूचनाय-सन्तमस इति ॥
पटलः-- नेत्ररोगविशेषः। प्रत्यक्षस्येति । उत्तरार्धगतं ‘सहकारिता' इति पदमत्राप्याकर्षणीयम् । विपक्ष इति । विपक्षावृत्तित्वं हि .लिङ्गस्याङ्गम्। वेदे दोषाप्रसक्ते: ---पुरुषोक्तिविति । लौकिकपुरुषोक्तिग्वित्यर्थः। दोषाणां-विप्रलम्भकत्वादीनाम् । तस्मात्__ मतम्-ख. स-क. 'क्तस्य, क्तस-क. 'प्रयक्ष प्रतिपयते-ख. क्षे व-ख.
