________________
[ १५४ ]
हैमशब्दानुशासनस्य
भ्रातृ-पुत्राः स्वसृ-दुहितृभिः | ३ | १ | १२१ | स्वर्थे सो र्थो, दुहित्रर्थेन च पुत्रार्थ एकः शिष्यते । भ्राता च स्वसा च भ्रातरौ पुत्रश्च दुहिता च पुत्रौ ॥ १२१ ॥
,
पिता मात्रा वा । ३ | १ | १२२ | मातृशब्देन सहोक्तौ पितृशब्द एको वा शिष्यते । पिता च माता च पितरौ मातापितरौ ॥ १२२ ॥
श्वशुरः श्वश्रूभ्यां वा । ३ । १ । १२३ । श्वशब्देन सहोक्तौ श्वशुर एको वा शिष्यते । श्वशुरौ, श्वश्रूश्वशुरौ ॥ १२३ ॥
वृद्धो यूना तन्मात्रमे । ३ । १ ।१२४। यूना सहोक्तौ वृद्धवाच्येकः शिष्यते तन्मात्रभेदे, न चेत् प्रकृतिभेदोऽर्थभेदो वाऽन्यः स्यात् । गार्ग्यश्च गार्ग्यायणच गाग्यौं । वृद्ध इति किम् ? गर्गग्रायणौ । यूनेति किम् ? गार्ग्यगर्गौ । तन्मात्रभेद इति किम् ? गार्ग्य वात्स्यानौ ॥ १२४ ॥
स्त्री पुंवच्च | ३ | १ | १२५ |
वृद्धस्त्रीवाची यूना सहोक्तौ एकः शिष्यते, पुल्लिङ्गश्रयं तन्मात्रमेदे । गार्गी च गार्ग्यायणश्च गाग्र्यो, गार्गी च गाययणौ च गर्गान् ।। १२५ ।।
पुरुषः स्त्रिया । ३ । १ । १२६ । पुरुषशब्दः प्राणिनि पुंसि रूढः स्त्रीवाचिना सहोक्तौ
"
१ गार्गी च गार्ग्यायणौ च गर्गाः, अत्र पुंवद्भावाद डीवृित्तौ यत्रो लुप् गर्गानिति " शस्रोता सश्चनः पुंसि ” (१ - ४-४९, पृ० ३६ ) इति नत्वं च । सं०
