________________
વિવેચન-ગ્રંથકાર ઈદ્રિયને દુર્જન પુરૂષની સાથે સરખાવે છે. ઇંદ્ધિ બરાબર દુર્જનની સાથે હરીફાઈ કરે છે, દુર્જનો જેમ પિતાના સ્વાર્થમાં તત્પર હોય છે, તેમ ઈંદ્રિય પિતતાના સ્વાર્થમાં તત્પર હોય છે, નેવિય સુંદર વસ્તુ જોવાને પિતાને સ્વાર્થ સાધવામાં સર્વદા તત્પર રહે છે. કર્ણપ્રિય મધુર શબ્દ સંગીત સાંભળવારૂપ પિતાને સ્વાર્થ સાધવામાં પરાયણ રહે છે, નાસિકા સુગરને આઘાણ કરવાને, અને રસના મધુર રસના સ્વાદને સ્વાર્થ સાધવામાં તત્પર રહે છે, એમ બધી ઈક સ્વાર્થ સાધવામાં તત્પર હોય છે. જેમ દુર્જને મેટા પુરૂષોના સારા હદયને માટે શ્રેષ કરે છે, સજજતેની સજનતાને તેઓ જોઈ શકતા નથી, તેમ ઇકિય પણ મહાન પુરૂષના શ્રેષ્ઠ દત્યને કેમ કરે છે, એટલે તેવા ઉત્તમ પ્રકારના હૃદયમાં રોષ ઉત્પન્ન કરવા પિતાના વિષયે તરફ તે હદયને ખેંચવાનો પ્રયાસ કરે છે, આથી કરીને તે ઇંદ્રિય સર્વ રીતે દુનેની સ્પ કરે છે. કહેવાને આશય એ છે કે દરેક મનુષ્ય સ્વાર્થ સાધવાની તત્પરતાથી અને મહાન પુરૂષના શુભ દયને પ કરવાથી દુર્જનની સ્પર્ધા કરનારી ઇંદ્રિયને અવશ્ય કરવી જોઇએ. ૫૪
ઇંદ્રિયો દુકાનેથી પણ વધારે હાનિ કરે છે. यद्वामी पिशुनाः कुर्युरनार्यमिह जन्मनि । इंद्रियाणि तु दुर्वृत्ता न्यमुत्रापि प्रकुर्दते ॥५५॥
અક્ષરાર્થ– યદ્રા એ દુર્જન પુરૂષે આ જન્મ
