________________
॥ अजीवतचे धर्मास्तिकायादिपञ्चपदार्थवर्णनम् ॥ (१२३)
लागे छे त्यारे " प्रदेश" एवी संज्ञाथी ओळखाय छे. पुनः परमाणुओथो बनेला स्कंध-देश-अने प्रदेशरूप विकारो पण पुद्गलज कहेवाय छे. पुद्गलमा १० प्रकारना परिणाम (धर्म) रह्या छे ते 'सइंधयार उज्जो' गाथानां विवेचनमां कहेवाशे.
धर्माऽस्तिकायादि ४ द्रव्योने अवकाश (जग्या ) आपनार जे पदार्थ ते आकाशाऽस्तिकाय, अहिं काळ प्रथम कह्या मुजब औपचारिक द्रव्य होवाथी, अने आकाश स्वयं बीजाने अवकाश आपनार होवाथी आकाशद्रव्य शेष ४ द्रव्योनेन अवकाश आपवामां उपकारी छे बीजु अधिक वर्णन पूर्व गाथाना विवेचनमां दर्शाव्यु छे.
पांचे द्रव्योनुं जे वर्तनादि लक्षण ते (नैश्चयिक ) काळ जेनुं स्वरूप पूर्व गाथाना अने १३मी गाथाना विवेचनमां दर्शाव्युं छे. अने व्यवहारकाळनुं स्वरूप समयावलिमुहुत्ता'ए गाथामां दर्शावाशे.
ए पूर्वोक्त धर्मा०-अधर्मा०-पुद्गल--आकाशा०--अने काळ ए पांच द्रव्य अजीव छे. हवे ए पांचे अजीव द्रव्यनां लक्षण ग्रंथकार गाथाद्वारा दर्शावे छे के 'चलणसहावो' चलन स्वभाव युक्त एटले चालताने सहाय करवाना स्वभावयुक्त 'धम्मो'-धर्माऽस्तिकाय छे, अने 'थिरसंठाणो'--स्थिर संस्थानवाळो अर्थात् स्थिर रहेनारने सहाय आपवाना संस्थान स्वभाववाळो अहम्मो'-अधर्माऽस्तिकाय छे.
अवतरण---पूर्व गाथामां धर्मास्ति० अने अधर्मा०नो स्वभाव कहीने हवे आ गाथामां आकाशास्तिकायनो स्वभाव अने पुद्गळ्ना चार प्रकार कहे छे.
॥ मूळ गाथा.१० मी. ॥ अवगाहो आगासं, पुग्गलजोवाण पुग्गला चउहा । खंधा देसपएसा, परमाणू चेव नायव्वा ॥ १० ॥
