Page Text
________________
પારા ૪૧૧ થી ૪૧૩ કલિકાલ સર્વજ્ઞ હેમચંદ્રસૂરિ
૧૯૫ છે જેનાં પદનું ઉલ્લંઘન કરવામાં રાગ દ્વેષ ભય આમય (રોગ), જરા (વૃદ્ધાવસ્થા), લોલ– (ચપલતા), લોભ આદિ શક્તિમાનું નથી એવા મહાદેવને હું વંદન કરું છું.
જે વેદ્ય જગને જાણે છે, જેણે-ઉત્પત્તિ રૂપિ સમુદ્રની ભંગિઓની પાર જોયું છે, જેનું વચન પૂર્વાપર અવિરુદ્ધ, અનુપમ અને નિષ્કલંક છે, જે સાધુ પુરુષોને વંદ્ય છે, સકલ ગુણના ભંડાર છે, દોષ રૂપિ શત્રુ જેણે નષ્ટ કરી નાંખ્યા છે એવા તે બુદ્ધ હો, વર્ધમાન હો, સો પાંખડી પર રહેનાર કેશવ(વિષ્ણુ) હો કે શિવ હો તેને હું વંદું છું.
૪૧૧. “ભારતવર્ષના પ્રાચીન વિદ્વાનોની ગણનામાં જૈન શ્વેતામ્બરાચાર્ય શ્રી હેમચંદ્રસૂરિએ ઊંચું સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું છે. સંસ્કૃત સાહિત્ય અને વિક્રમાદિત્યના ઇતિહાસમાં જે સ્થાન કાલિદાસનું અને શ્રી હર્ષના દરબારમાં બાણ ભટ્ટનું છે, પ્રાયઃ તે જ સ્થાન ઇસ્વીસનની બારમી સદીમાં ચૌલુક્ય વંશી સુપ્રસિદ્ધ ગૂર્જર નરેન્દ્ર-શિરોમણિ સિદ્ધરાજ જયસિંહના ઇતિહાસમાં હેમચન્દ્રનું છે” ૩૨૭વળી કુમારપાલના ઇતિહાસમાં તો તેમનું સ્થાન ગુરુશિષ્ય જેવું હતું.
૪૧૨. તેમનો જીવનકાલ સિદ્ધરાજ અને કુમારપાલના રાજ્યકાલમાં છે. બંનેમાં પોતાનો પ્રભાવ તેમણે બતાવ્યો છે તે પરથી હૈમયુગના બે ભાગ પાડવા હોય તો એક સિદ્ધહેમ અને બીજો કુમારહેમ પાડી શકાય; પણ તેમના ગ્રંથોની રચના સાલ તેમજ બીજી ઘટનાની સાલ બરાબર મળી શકે તેમ નથી તેથી અત્યારે પહેલાં તે પુરુષ-પુંગવની ટુંક જીવની આપી પછી તેમની સાહિત્યસેવા સંબંધી કહીશું. તેમની જીવની માટે ઘણું સાધન છે. (જુઓ ફુટનોટ નં ૨૮૯) પરન્તુ તે પૈકી તાત્કાલિક સાધન તેમના સમકાલીન સોમપ્રભસૂરિના સં. ૧૨૪૧માં રચેલા કુમારપાલ પ્રતિબોધ નામના ગ્રંથમાં મળી આવતી કેટલીક છૂટીછવાઈ હકીકત છે તેનો સાર ૩૨૮ પ્રથમ આપણે લઇશું, કારણકે તે સૌથી વધારે વિશ્વસનીય સત્ય-યર્થાથ ગણાય.
૪૧૩. ગુરુપરંપરા- પૂર્વે પૂર્ણતલ નામનાં ગચ્છમાં શ્રીદત્તસૂરિ નામે એક આચાર્ય થઈ ગયા. તેઓ પરિભ્રમણ કરતાં એક વખત વાગડ દેશના રયણપુર નામના ગામમાં ગયા. ત્યાં તે તે વખતે યશોભદ્ર કરીને એક રાજા રાજ્ય કરતો હતો, તે શ્રીદત્તસૂરિ પાસે આવી હંમેશા ધર્મબોધ સાંભળવા લાગ્યો શ્રીદત્તસૂરિ ત્યાં કેટલોક સમય રહી અન્યત્ર ચાલ્યા ગયા. પાછળથી રાજાને સંસાર ઉપર વિરક્તિ થઈ આવી અને તેથી તે બધો રાજ્યભાર છોડી શ્રીદત્તસૂરિ પાસે દીક્ષા લેવા નિકળી પડ્યો. સૂરિ તે સમયે “પિંડુઆણાપુરમાં રહેતા હતા તેથી રાજા ત્યાં ગયો. તેની પાસે એક બહુમૂલ્ય મુક્તાહાર હતો તેને વેચી તેના દ્રવ્યથી ત્યાં એક “ચઉવીસ જિનાલય' નામે મોટું જૈન મંદિર બંધાવ્યું.૩૨૯ અને પછી
૩૨૭ પંડિત શિવદત્તશર્માનો શ્રી હેમચંદ્ર નામનો લેખ ના. p. ૫. ૬,૪.
૩૨૮. જુઓ શ્રી જિનવિજયની તે ગ્રંથ (પ્ર.ગા.ઓ. સીરીઝ)ની પ્રસ્તાવના અને પ્રસ્તાવનાનું ગુજરાતી ભાષાંતર જૈન સાહિત્ય સંશોધક ભાગ-૧ અંક-૨, પૃ. ૫૫-૬૮.
૩૨૯, ગ્રંથકાર સોમપ્રભાચાર્ય આ ઠેકાણે જણાવે છે કે-તે ચઉવીસ જિનાલય' મંદિર આજે પણ એટલે ગ્રંથરચના સં. ૧૨૪૧માં ત્યાં (ડિડુઆણાપુરમાં) વિદ્યમાન છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002175 |
| Book Title | Jain Sahityano Sankshipta Itihas |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mohanlal Dalichand Desai |
| Publisher | Omkar Gyanmandir Surat |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 802 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, History, & Literature |
| File Size | 20 MB |