________________
પ્રકરણ - ૨
સોલંકી વંશનો સમય - સિદ્ધરાજ જયસિંહ
(વિ.સં.૧૧૫૦ થી ૧૧૯૯)
क्षुण्णाः क्षोणिभृतामनेककटका भग्नाऽथ धारा ततः, कुण्ठः सिद्धपतेः कृपाण इति रे मा मंसत क्षत्रियाः । आरूढप्रबलप्रतापदहनः संप्राप्तधारश्चिरात्, पीत्वा मालवयोषिदश्रुसलिलं हन्तायमेधिष्यते ॥ द्विषद्पुरक्षोदविनोदहेतो भवादवामस्य भवद्भुजस्य । अयं विशेषो भुवनैकवीर! परं न यत्काममपाकरोति ॥ सम्यग् निषेव्य चतुरश्चतुरोप्युपायान् जित्वोपभुज्य च भुवं चतुरब्धिकाञ्चीम् । विद्याचतुष्टयविनीतमतिर्जितात्मा काष्ठामवाप पुरषार्थचतुष्टये यः॥ -सिद्धहैम शब्दानुशासने
-સિદ્ધરાજના કૃપાણે (તરવારે) અનેક રાજાઓના કટકોને ભેટેલા છે, તેથી ધારા (અણી) ભગ્ન થયેલી છે; માટે હે ક્ષત્રિયો ! તમે એમ ન માનતા કે, સિદ્ધરાજનો એ કૃપાણ કંઠ (બુટ્ટો) થયેલો છે; કારણ કે એ તો પ્રબલ પ્રતાપના દહનથી માલવની નારીઓનાં અશ્રુસલિલ પીને અને ધારાને સંપ્રાપ્ત કરીને પાછો ચિરકાળ વધવાનો છે.
-હે ભુવનૈનવીર ! તારો જમણો હાથ અને મહાદેવનો જમણો હાથ એ બંને એક સરખા છે; પુરક્ષોદ વિનોદના હેતુ છે; પણ તારો હાથ તો મહાદેવના હાથ કરતાં યજરા વિશિષ્ટતા વાળો છે. એ હાથ કામનો (યાચકોની વાંછનાનો) અપકાર નથી કરતો, ત્યારે મહાદેવનો હાથ કામનો (કામદેવનો) અપકાર કરે છે.
- એ સિદ્ધરાજે રાજનીતિના ચારે ઉપાયો (સામ, દામ, દંડ અને ભેદ)ને બરાબર અજમાવીને ચારે ખંડ ધરતીનું રાજ્ય ભોગવ્યું, ચાર વિદ્યાઓ દ્વારા પોતાની બુદ્ધિને વિનીત કરી, અને છેવટે એ જિતાત્મા(જિતેંદ્રિય)ચારે પુરુષાર્થ સાધીને દેવ થયો. दृप्यन्मालवभूपबन्धनविधिप्रस्ताखिलक्ष्मापति भक्त्याकृष्टवितीर्णदर्शनशिवो मूर्तः प्रभावोदयः । सद्यः सिद्धरसानृणीकृतजगद्गीतोपमान (तावदान) स्थितिज्ञे श्री जयसिंहदेवनृपतिः सिद्धाधिराजस्ततः ॥
- શ્રીપાલકૃત વડનગરપ્રશસ્તિ.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
