Jain Sahityano Sankshipta Itihas

SR No.: 002175
Original Sutra Author: N/A
Author: Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Omkar Gyanmandir Surat
Publication Year: 2006
Total Pages: 802
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, History, & Literature
File Size: 20 MB

Page 248

પારા ૨૩૭ થી ૨૪૨ આ. ઉદ્યોતનસૂરિની કુવલયમાળા
૧ ૨ ૩ તે વખતે એક જબરું શહેર હતું ને ત્યાં જૈનોની સારી વસ્તી હતી.
૨૪છે. તે વખતે રાજ્ય કરનાર ઉપરોક્ત વત્સરાજ તે પ્રતિહાર વંશનો મહાન સમ્રાટ, પોતાના પરાક્રમથી ઉત્તરભારતના કાન્યકુન્જના સામ્રાજ્યનો સ્વામી થયો હતો, તેમ થવા છતાં તત્કાલીન ભારતીય રાષ્ટ્રોમાં એ પ્રતિહાર વંશ પોતાની મૂળ જન્મભૂમિ કે જે ગૂર્જર હતી તેના નામેજ એટલે કે “ગૂર્જરરાજ' ના નામેજ અનેક વર્ષો સુધી ઓળખાતો રહ્યો હતો. એ ગૂર્જરરાજવંશનો વિશેષ પ્રભાવ વધારનાર ઘણું કરીને સમ્રાટ વત્સરાજ હતો. ભિન્નમાલમાં ઉદ્ભવેલો અને કનોજમાં ઉત્કર્ષના શિખરે પહોંચેલો ગૂર્જરપ્રતિહારવંશ એ અસલના ગૂર્જરોના પ્રતિનિધિરૂપે હતો. આ વત્સરાજ તે તેજ કે જે ૧૭૫શક સંવત્ ૭૦૫માં જૈનહરિવંશ પુરાણના {પ્ર.ભા.જ્ઞા.} રચનાર જિનસેન નામના દિગંબરાચાર્ય ઉલ્લેખેલ પશ્ચિમમાં રાજ્ય કરનાર વત્સરાજ છે. વત્સરાજની રાજધાની જબાલિપુર હતી. વત્સરાજના પુત્ર નાગભટે કાયમને માટે જાબાલિપુરથી પોતાની રાજગાદી ખસેડી કનોજ જેવા સુંદૂરના પ્રદેશમાં લઈ જઈને સ્થાપી.
૨૪૧. જાબાલિપુરમાં પ્રતિહાર સમ્રાટ્ વત્સરાજ રાજ્ય કરતો છતો ગૌડ, બંગાલ માલવ વગેરે દૂર દૂરના મોટા પ્રદેશોનો દિગ્વિજય કરી ઉત્તરાપથમાં મહાનું સામ્રાજ્યની સ્થાપના કરવાનો ઉદ્યમ કરતો હતો તેજ સમયમાં ઉપર આપણે જોઈ ગયા તેમ અણહિલપુર નામનું નાનું સરખું નવું ગામ વસાવી તેનો નાનો સરખો કારભાર ચલાવતો વનરાજ ચાવડો પણ સારસ્વત મંડળ, આનર્ત અને વાગડ વગેરે આસપાસના નાના નાના પ્રાન્તોને કબજે કરી પશ્ચિમ ભારતમાં એક નવું મોટું સામ્રાજ્ય સ્થાપવાનો મનોરથ કર્યા કરતો હતો. એ વનરાજ સંબંધી આ પ્રકરણને પ્રારંભેજ આપણે જોઈ ગયા.
ર૪૨. આ ચાવડા રાજ્યકાલના અરસામાંજ (વિ.સ. ૮૦૨ થી વિ. સં. ૮૯૬માં) બપ્પભટ્ટસૂરિ (જન્મ સં. ૮૦૦; સ્વ.૮૯૫) થાય કે જેમણે કાન્યકુબ્સ(કનોજ)ને રાજા આમને પ્રતિબોધી જૈન કર્યો હતો. આમ રાજા તે કનોજના પ્રતિહાર વંશનો નાગભટ્ટ બીજો-અપરના નાગાવલોક, કે જેનો સ્વર્ગવાસ સં ૮૯૦ માં થએલો એમ પ્રભાવક ચરિતમાં જણાવ્યું છે. તેણે અનેક દેશો જીત્યા હતા એમ ગ્વાલીઅરની પ્રશસ્તિ૭૭ જણાવે છે. તે રાજાએ કનોજમાં સો હાથ ઊંચુ જિનાલય બંધાવી અઢાર ભાર સુવર્ણ વજનની મહાવીર ભ.ની પ્રતિમા તે ગુરુ પાસે પ્રતિષ્ઠિત કરાવી તથા તથા ગોપગિરિ (ગ્વાલીયર) પર એણે ૨૩ હાથ ઊંચી મહાવીર ભીની પ્રતિમા સ્થાપી. વળી આ સૂરિજી ગૌડ (બંગાલ) દેશની રાજધાની લક્ષણાવતીમાં આવી ત્યાંના રાજા નામે ધર્મને ઉપદેશ આપ્યો અને તેનું અને આમ રાજા વચ્ચે વૈર દૂર કરી બંને વચ્ચે મૈત્રી સ્થાપી. ત્યાં વર્ધનકુંજર નામના બૌદ્ધવાદીને જીતવાથી ધર્મરાજા એ “વાદિકુંજર કેસરી” એ નામનું
१७५. शाकेष्वब्दशतेषु सप्तसु दिशं पंचोत्तरेषूत्तरां, पातीन्द्रायुधनाम्नि कृष्णनृपजे श्रीवल्लभे दक्षिणाम् । पूर्वां श्रीमदवन्तिभूभृति नृपे वत्साधिराजेऽपरां, सौर्या (रा)णामधिमण्डले(लं) जययुते वीरे वराहेऽवति ॥
અર્થાત્ “શક સંવત્ ૭૦૫માં જ્યારે ઇન્દ્રાયુધ નામનો રાજા ઉત્તરદિશામાં રાજ્ય કરતો હતો, શ્રી કૃષ્ણરાજનો પુત્ર શ્રી વલ્લભ દક્ષિણ દિશામાં રાજ્ય કરતો હતો, તેમજ પૂર્વમાં અવન્તિરાજ, પશ્ચિમમાં વત્સરાજ અને સૌર્યમંડલમાં જયવરાહ રાજ્ય કરતો હતો.
૧૭૬ જુઓ તેમાં બપ્પભટ્ટી પ્રબંધ પૃ.૧૨૮-૧૮૦ 999 Arch. Survey Of India 1903-4 Report ų. 200