Page Text
________________
વ્યાખ્યાન ૨૧૫] જ્ઞાનની વિરાઘના ત્યાજ્ય
૧૭ ભાવાર્થ-“નારકીના જીવો જેટલાં કર્મને ઘણા કરોડો વર્ષે ખપાવે છે તેટલાં કર્મને “ત્રિગતિમાનું જ્ઞાની માત્ર એક શ્વાસોચ્છવાસમાં ખપાવે છે.
વળી છઠ અઠમ દશમ દુવાલસ વગેરે તપ કરનાર અબુઘ જીવના આત્માની જેટલી શુદ્ધિ થાય છે તે કરતાં અનેકગણી શુદ્ધિ દરરોજ જમતા એવા જ્ઞાનીના આત્માની થાય છે. તે જ્ઞાન પાંચ પ્રકારનું કહેવું છે, તેમાં પણ શ્રુતજ્ઞાન પોતાને તથા પરને ઉપકારી હોવાથી શ્રેષ્ઠ છે. બીજાં ચાર જ્ઞાન મૂંગા છે. એટલે કે તેઓ પોતાના સ્વરૂપને કહેવા પણ સમર્થ નથી; અને શ્રુતજ્ઞાન તો પોતાને તથા પરને પ્રકાશ કરવામાં દીવાની જેમ સમર્થ છે. વળી શ્રુતજ્ઞાન કોઈને આપી શકાય છે અને કોઈ પાસેથી લઈ પણ શકાય છે; બીજાં ચાર જ્ઞાન કોઈને આપી શકાતાં નથી અને કોઈની પાસેથી લઈ પણ શકાતાં નથી. તીર્થંકર નામકર્મ પણ ઘર્મોપદેશે કરીને જ નિર્જરા પામે છે. તેથી અધ્યયન, શ્રવણ વગેરેથી નિરંતર શ્રુતજ્ઞાનની આરાઘનામાં યત્ન કરવો. જે અજ્ઞાની જીવો મન, વચન અને કાયાના યોગે કરીને જ્ઞાનની આશાતના કરે છે, તેઓ શરીરે રોગી તથા શૂન્ય મનવાળા તેમજ મૂંગા વગેરે થાય છે, અને અનેક ભવોમાં પરિભ્રમણ કરે છે. કહ્યું છે કે
अज्ञानतिमिरग्रस्ता, विषयामिषलंपटाः ।
भ्रमंति शतशो जीवा, नानायोनिषु दुःखिताः॥१॥ ભાવાર્થ-અજ્ઞાનરૂપી અંઘકારથી ગ્રસ્ત અને વિષયરૂપી આમિષ(માંસ)માં લંપટ એવા સેંકડો જીવો નાના પ્રકારની યોનિમાં દુઃખીપણે પરિભ્રમણ કરે છે.”
ઇત્યાદિ ઘર્મદેશના સાંભળીને સિંહદાસે વિજ્ઞપ્તિ કરી કે-“હે ભગવન્! મારી પુત્રીના શરીરમાં કયા કર્મથી વ્યાધિઓ થઈ છે” ત્યારે સૂરિ મહારાજ બોલ્યા કે-“હે શ્રેષ્ઠી! તારી પુત્રીએ પૂર્વ ભવે બાંધેલાં કર્મોનો સંબંઘ સાંભળ-“ઘાતકી ખંડમાં ખેટકપુર નામના નગરને વિષે જિનદેવ નામે એક શ્રેષ્ઠી રહેતો હતો. તેને સુંદરી નામે પ્રાણપ્રિયા હતી. તેમને પાંચ પુત્રો તથા ચાર પુત્રીઓ થઈ હતી. શ્રેષ્ઠીએ પાંચ પુત્રોને ભણવા માટે મોટા ઉત્સવપૂર્વક અધ્યાપક પાસે મૂક્યા. પરંતુ તેઓ પરસ્પર ચલતા, આલસ અને અવિનય કરતા સતા ત્યાં રહેવા લાગ્યા. કહ્યું છે કે
आरोग्यबुद्धिविनयोद्यमशास्त्ररागाः पंचांतराः पठनसिद्धिकरा नराणाम् । आचार्यपुस्तकनिवाससहायवल्गा
बाह्याश्च पंच पठनं परिवर्धयन्ति ॥१॥ ભાવાર્થ-“આરોગ્ય, બુદ્ધિ, વિનય, ઉદ્યમ અને શાસ્ત્રપર પ્રીતિ–એ પાંચ અત્યંતર કારણો મનુષ્યોના અભ્યાસની સિદ્ધિ કરનારાં છે, અને અધ્યાપક, પુસ્તક, નિવાસ, સહાય તથા ખાવા પીવાની સગવડ–એ પાંચ બાહ્ય કારણોથી વિદ્યા વૃદ્ધિ પામે છે.”
એકદા તે ઉન્મત્ત છોકરાઓને પંડિતે શિક્ષા કરી; અને વિવારે વતિ વિદ્યા' એટલે સોટીના અગ્ર ભાગને વિષે વિદ્યા વસે છે' એમ વિચારીને તેઓને સોટી વતી માર્યા, તેથી તેઓ રોતા રોતા ઘેર આવ્યા અને સોટીથી શરીર ઉપર પડેલા ક્ષત પોતાની માને બતાવ્યા. તે જોઈને
૧ મન, વચન અને કાયાની ગુતિવાળા. Jain Educatie MUSLY-3
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002173 |
| Book Title | Updeshprasad Part 4 |
| Original Sutra Author | Vijaylakshmisuri |
| Author | |
| Publisher | Jain Book Depo Ahmedabad |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 320 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Religion |
| File Size | 19 MB |