Page Text
________________
શ્રી ઉપદેશપ્રાસાદ ભાષાંતર-ભાગ ૨
[સ્તંભ પ. ઘર્મ શ્રેષ્ઠ છે?” ગુરુ બોલ્યા- “હે રાજનું! સર્વ ઘર્મમાં અહિંસા ઘર્મ શ્રેષ્ઠ છે અને તે સર્વ શાસ્ત્રોમાં વિખ્યાત છે. જે ઘર્મમાં જીવદયા નથી, તે ઘર્મને સર્વ રીતે છોડી દેવો. વળી કૃષ્ણ યુધિષ્ઠિરને કહ્યું છે કે,
ध्रुवं प्राणिवधो यज्ञे, नास्ति यज्ञस्त्वहिंसकः ।
सर्वसत्त्वेष्वहिंसैव, धर्मयज्ञो युधिष्ठिर !॥ ભાવાર્થ-“હે યુધિષ્ઠિર! યજ્ઞમાં પ્રાણીનો વઘ જરૂર થાય છે. કોઈ યજ્ઞ હિંસા વિના થતો નથી; તેથી સર્વ પ્રાણી ઉપર જે દયા કરવી તે જ મોટો ઘર્મ યજ્ઞ છે.” વળી મીમાંસામાં પણ કહ્યું છે કે
अंधे तमसि मज्जामः पशुभिर्ये यजामहे ।
हिंसायां न भवेद्धर्मो न भूतो न भविष्यति ॥ ભાવાર્થ-જે પશુવડે યજ્ઞ કરે છે તે અંઘકારમાં મગ્ન થાય છે. હિંસાથી કદી પણ ઘર્મ થતો નથી, થયો નથી અને થશે પણ નહીં.'
જૈન શાસ્ત્રમાં પણ કહ્યું છે કે, “ઘર્મ ઘર્મ એ શબ્દ જગતમાં ઘણે પ્રકારે પ્રવર્તે છે, તેથી ઘર્ષણ, તાપ અને છેદ વડે જેમ સુવર્ણની પરીક્ષા કરીએ છીએ તેમ તેની ત્રણ પ્રકારે પરીક્ષા કરવી.” પરસ્પર વિરોઘી એવા દર્શનોના ૩૬૩ ભેદ છે, પણ તેઓ અહિંસાને દૂષિત કરતા નથી. તેથી જ્યાં વિશેષ પ્રકારે અહિંસા વર્તતી હોય તે ધર્મને ગ્રહણ કરવો.”
આ પ્રમાણે સૂરિના ઉપદેશથી સમ્યક્ પ્રકારે ઘર્મને જાણ્યા છતાં પણ કુમારપાળ રાજા લોકલક્સથી મિથ્યાત્વને છોડી દેવા ઇચ્છતો નહોતો. કહ્યું છે કે, “કામરાગ અને સ્નેહરાગ ટાળવા સુલભ છે, પણ દ્રષ્ટિરાગ તો એવો મહાપાપી છે કે તે પુરુષોને પણ દુઃખ આપે છે.”
રાજાએ સૂરિને કહ્યું કે, “ભગવન્! કુળ તથા દેશનો ઘર્મ તો કદી ઉલ્લંઘન કરવો નહીં. નીતિમાં પણ એ પ્રમાણે કહ્યું છે, તેથી કુલાચારને ત્યજવો તે યોગ્ય જણાતું નથી.” સૂરિ બોલ્યા“રાજ! આ વાક્ય શુભ કર્મ ન તજવા માટે ગ્રહણ કરવાનું છે. કદી કુલક્રમથી દરિદ્રતા ચાલી આવતી હોય તો તેને નિવારવા કોણ ઇચ્છા ન કરે? કહ્યું છે કે, “જ્યાં સુધી બીજાની પ્રતીતિમાં જ બુદ્ધિ વર્તતી હોય ત્યાં સુધી તેના બધા વિચાર દુઃખદાયક છે; તેથી પોતાના મનને પોતાના ખરા સ્વાર્થમાં યોજવું, કારણ કે કાંઈ આપવચન આકાશમાંથી પડતા નથી. મૂઢ બુદ્ધિવાળા પુરુષો કુલઝમ વડે ચાલ્યા આવતા ઘર્મનું આચરણ કરે છે અને વિદ્વાનો પરીક્ષા કરવા વડે પોતાના ચિત્તમાં નિશ્ચય કરીને ઘર્મ આચરે છે. કોઈ એવા પણ મૂઢ હોય છે કે જેઓ લોઢાના ભારને વહન કરનારની જેમ રૂપું તથા સુવર્ણાદિ મળ્યા છતાં લોઢું જ રાખવારૂપ પોતાનો કદાગ્રહ કદી પણ છોડતા નથી. તેઓ આ દુરંત સંસારમાં પરિભ્રમણ કરે છે. તેથી હે રાજા! સર્વ ઘર્મ દયામૂલ છે અને તે સર્વ શાસ્ત્રો વડે પ્રમાણ ગણાય છે; તેથી ભ્રાંતિને છોડી દઈ દયાઘર્મમાં સ્થિર થાઓ.” આચાર્યની આવી યુક્તિથી પ્રતિબોધ પામીને કુમારપાળ રાજાએ પ્રાણાતિપાત વિરમણ વ્રત ગ્રહણ કર્યું અને પોતાના રાજ્યમાં સર્વત્ર પડહ વગડાવીને જણાવ્યું કે, “ચારે વર્ણમાં જે કોઈ પોતાને માટે કે બીજાને માટે જીવને હણશે તે રાજદ્રોહી ગણાશે.” પછી પોતાના રાજ્યમાં જે પારધી, કસાઈ,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002171 |
| Book Title | Updeshprasad Part 2 |
| Original Sutra Author | Vijaylakshmisuri |
| Author | |
| Publisher | Jain Book Depo Ahmedabad |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 234 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Religion |
| File Size | 14 MB |