Page Text
________________
૧૪૦ શ્રી ઉપદેશપ્રાસાદ ભાષાંતર–ભાગ ૨
સ્તિંભ ૮ (ભોંયરા વગેરે) તે ખાત, મહેલ માળ વગેરે તે ઉચ્છિત અને ભૂમિગૃહ તથા તેની ઉપર રહેલાં ઘર તે ખાતોષ્કૃિત. તે ક્ષેત્ર તથા વાસ્તુના કરેલા પરિમાણથી અધિક થવાથી નાનાં મોટાં કરી સંખ્યા સરખી રાખવી, વચ્ચેથી વાડ કે ભીંત કાઢી નાખવી તે ક્ષેત્રવાસ્તુ પ્રમાણાતિક્રમ અતિચાર.
(૫) હિરણ્ય તે સોનું અને રજત તે રૂપું તેનું પરિમાણ કર્યું હોય તેથી અધિક થયે છતે સ્ત્રી પુત્રોને આપી દેવું–તેના નિમિત્તનું ઠરાવવું, સુવર્ણરૂપ્યાતિક્રમ નામે પરિગ્રહનો પાંચમો અતિચાર છે.
આ પાંચમા અણુવ્રતમાં એ પાંચ અતિચારનો ત્યાગ કરવો. કારણ કે અતિચાર લગાડવાથી વ્રતની મલિનતા થઈ જાય છે. અહીં એવી ભાવના છે કે, “વિવેકી મનુષ્ય મુખ્ય વૃત્તિએ તો ઘનઘાન્યાદિ પરિગ્રહ જે પ્રથમ પોતા પાસે હોય તેનો પણ સંક્ષેપ કરી નાખવો, પરંતુ જો તેમ કરવાની શક્તિ ન હોય તો ઇચ્છા પરિમાણ તો અવશ્ય કરવું; કારણ કે તેનું પોતાની ઇચ્છા પ્રમાણે પરિમાણ કરવું તે તો સર્વને સહેલું છે. અહીં કોઈ શંકા કરે કે, “ઘરમાં તો સો રૂપિયા પણ ન હોય અને ઇચ્છા પરિમાણમાં હજાર, લાખ વગેરેના પરિમાણની મોકળાશ રાખે તો તેથી શો ગુણ થાય?” તેના સમાધાનમાં કહે છે કે, “જે પરિમાણ બાંધ્યું તેથી અધિક દ્રવ્યની ઇચ્છા ન કરવી, તે જ મોટો ગુણ છે. કારણ કે જેમ જેમ અધિક દ્રવ્ય મેળવવાની ઇચ્છા, તેમ તેમ અઘિક દુઃખ છે. ઘરમાં સુખે નિર્વાહ ચાલતાં છતાં જે માણસ અધિક અધિક ઘન ઉપાર્જન કરવા પ્રવર્તે છે તે નિરંતર અનેક ક્લેશને અનુભવે છે.” તે વિષે સિંદૂર પ્રકરણમાં શ્રી સોમપ્રભાચાર્ય કહે છે કે-“આ પ્રાણી જે મોટી અટવીમાં ભટકે છે, વિકટ દેશમાં ભમે છે, ગહન સમુદ્રમાં પેસે છે, અતુલ જોશવાળી ખેતી ખેડે છે, કૃપણ સ્વામીની સેવા કરે છે અને ઘનથી અંધ થયેલી બુદ્ધિવાળો ગજેંદ્રોની ઘટાથી દુશ્ચર એવી રણભૂમિમાં મરણને પણ સ્વીકારે છે, તે બધું લોભનું જ ચેષ્ટિત (કાય) છે.” તેથી જો પરિગ્રહ અલ્પ હોય તો અલ્પ દુઃખ અને અલ્પ ચિંતા રહે છે. તે વિષે ઘર્મશાસ્ત્રમાં લખે છે કે
जह जह अप्पो लोहो, जह जह अप्पो परिग्गहारंभो ।
तह तह सुह पवढइ, धम्मस्स य होइ संसिद्धि ॥१॥ ભાવાર્થ-જેમ જેમ અલ્પ લોભ અને જેમ જેમ અલ્પ પરિગ્રહારંભ, તેમ તેમ સુખ વૃદ્ધિ પામે છે અને ધર્મકાર્યની સિદ્ધિ થાય છે.”
તેથી કોઈ પણ પ્રકારે ઇચ્છાનો પ્રસાર અટકાવીને આ વ્રતને સ્વીકારવું. આ વ્રત વિષે પેથડ શ્રાવકનો પ્રબંઘ છે તે આ પ્રમાણે
પેથડ શ્રાવકની કથા કાંકરેજની નજીકના એક ગામમાં પેથડ નામે એક ઊર્વેકેશ (ઓસવાળ) જાતિનો ભલો વણિક રહેતો હતો. તેને પદ્મિની નામે પત્ની હતી. તેમને ડંડાણ નામે એક પુત્ર થયો. તે બાળક દરિદ્ર અવસ્થાને લીઘે દુઃખી થતો હતો. એવામાં શ્રી ઘર્મઘોષ નામે આચાર્ય ત્યાં પધાર્યા. તેમની પાસે પાંચમું પરિગ્રહ પરિમાણ વ્રત અંગીકાર કરતાં પેથડે “એક હજાર દ્રવ્ય ઉપરાંત વઘારે દ્રવ્ય મારે રાખવું નહીં' એમ કહ્યું, એટલે ગુરુએ કહ્યું કે “જ્ઞાન અને ચેષ્ટા વડે તમારું ભાગ્ય બહુ મોટું છે એમ જણાય છે, માટે હે શ્રાવક! એટલા જ દ્રવ્યથી તમારે શું થશે?” પેથડ બોલ્યો-“ભગવન્!
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002171 |
| Book Title | Updeshprasad Part 2 |
| Original Sutra Author | Vijaylakshmisuri |
| Author | |
| Publisher | Jain Book Depo Ahmedabad |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 234 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Religion |
| File Size | 14 MB |