________________
૯૨
(જીભ ૭)
વ્યાખ્યાન ૧
અત્યંત કામાસક્તિનું પરિણામ હવે કામદેવથી અતૃપ્ત એવી સ્ત્રીનો ત્યાગ કરનાર પુરુષ શ્રેષ્ઠ છે તે કહે છે
स्त्रीणां कामस्य वांछासु, संतोषो जायते न हि ।
तस्मात्तासु विरक्तत्वं, भजेत्स पुरुषोत्तमः॥१॥ ભાવાર્થ-“સ્ત્રીઓને કામની ઇચ્છાઓમાં સંતોષ થતો નથી, તેથી સ્ત્રીઓમાં જે વિરક્તપણું રાખે તે પુરુષ ઉત્તમ કહેવાય છે.” આ સંબંધને વિષે અનંગસેન સોનીનો પ્રબંઘ છે તે આ પ્રમાણે–
અનગસેન સોનીની કથા એક સમયે શ્રી વિરપ્રભુ કૌશાંબી નગરીના ઉદ્યાનમાં સમવસર્યા. તે ખબર સાંભળી ચંડપ્રદ્યોતન રાજા અને શતાનિક રાજાની પત્ની મૃગાવતી પ્રભુની દેશના સાંભળવા આવ્યા. ભગવંત દેશના આપવા લાગ્યા, તેવામાં કોઈ ભીલે આવીને પ્રભુને પૂછ્યું કે, “ના સાં?' અર્થાત્ જે હું ઘારું છું તે તે?” પ્રભુ બોલ્યા–“સા સા એટલે “જે તું ઘારે છે તે તે જ છે.” આવો ગૂઢ રહસ્યમય પ્રશ્નોત્તર સાંભળી ગૌતમ ગણઘરે પ્રભુને પૂછ્યું કે, “હે ભગવંત! આ ભીલે આપને શું પૂછ્યું અને આપે શું જવાબ દીધો તે અમે કાંઈ સમજયા નહીં.” પ્રભુ બોલ્યા- “હે ગૌતમ! સાંભળ.
આ ભરતક્ષેત્રમાં ચંપા નામે નગરી છે. તે નગરીમાં અનંગસેન નામે એક સોની રહેતો હતો. તે અત્યંત કામગૃદ્ધ હોવાથી જે જે રૂપવતી કન્યા દેખે તેને ઘણું દ્રવ્ય ખર્ચાને પણ પરણતો હતો. એમ કરતાં તેને ઘેર પાંચસો સ્ત્રીઓ એકઠી થઈ. તે સર્વને તેણે સરખા આભૂષણો કરાવ્યા હતા, પરંતુ જે દિવસે જેનો વારો હોય તે દિવસે તે સ્ત્રી સુંદર વેષ પહેરી તેની પાસે આવતી અને તેની સાથે તે સોની ક્રીડા કરતો. બીજી સ્ત્રીઓ તેની આજ્ઞા પ્રમાણે સાધારણ વેષ ઘરીને રહેતી હતી. આ પ્રમાણે તેમનો કાળ નિર્ગમન થતો હતો. તેમ કરતાં કરતાં અનુક્રમે એવું થયું કે જ્યારે તે સોની આડો અવળો જાય ત્યારે બીજી સ્ત્રીઓ હર્ષથી શૃંગાર ઘારણ કરવા લાગી, પણ તેવા વખતમાં કદાપિ જો તે આવી ચડતો તો તે તેમને તાડન કરતો હતો. આવી રીતે ઈર્ષાના અતિરેકથી જ તે સ્ત્રીઓ ઉપર એવો અવિશ્વાસી થયો કે તેમાંની કોઈ સ્ત્રીને કોઈને ઘેર ભોજન કરવા પણ મોકલતો નહીં. છેવટે તેમને માટે એકતંભવાળો આવાસ કરાવી તેમાં તેમને રાખી અને જેમ ભૂત પીપળાના સ્થાનને છોડે નહીં તેમ તે ગૃહદ્વારને નહીં છોડતાં ત્યાં જ બેસી રહેવા લાગ્યો. હત્યાથી દગ્ધ થયેલાની જેમ તે કોઈને ઘેર જમવા જતો નહીં અને કોઈને પોતાને ઘેર જમવા લાવતો પણ નહીં.
એક વખતે કોઈ મિત્ર તેને આગ્રહ કરી બળાત્કારે ભોજન કરવા પોતાને ઘેર તેડી ગયો. ત્યાં તે પોતાને શત્રુએ કારાગૃહમાં નાખ્યો હોય તેમ માનવા લાગ્યો. આ સમયનો લાગ જોઈ તેની સ્ત્રીઓ હર્ષ પામી અને તત્કાળ તેમણે સ્નાન વિલેપન કરી સર્વ અંગે વસ્ત્રાભૂષણો ધારણ કર્યા. પછી પ્રીતિપૂર્વક જેવી તે દર્પણમાં પોતાના રૂપને જોતી હતી તેવામાં તે પિશાચના જેવો ક્રૂર ગૃહપતિ સોની આવી ચડ્યો. પોતાના ઘરના દ્વાર પાસે આવતાં જ સ્ત્રીઓની તેવી ચેષ્ટા જોઈને તે તેમની ઉપર ઘણો ગુસ્સે થયો; એટલે તેમાંથી એક સ્ત્રીને તેણે એવી મારી કે તે તત્કાળ યમરાજના ગૃહની
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org