Updeshprasad Part 1

SR No.: 002170
Original Sutra Author: Vijaylakshmisuri
Publisher: Jain Book Depo Ahmedabad
Publication Year: 2001
Total Pages: 236
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Religion
File Size: 14 MB

Page 90

સમકિતનું પાંચમું દૂષણ-મિથ્યાવૃષ્ટિ સંસ્તવ किं कारणं तु कविराज मृगाश्च एते, व्योम्न्युत्पतन्ति विलिखति भुवं वराहाः ।
“હે કવિરાજ! આ મૃગલાંઓ આકાશમાં કૂદે છે, અને આ ભૂંડો (વરાહો) પૃથ્વીને ખોદે છે તેનું શું કારણ?’’
એક કવિએ જવાબમાં કહ્યું કે–
વ્યાખ્યાન ૨૩]
देव त्वदस्त्रचकिताः श्रयितुं प्रयान्ति एके मृगांक मृगमादिवराहमन्ये ॥१॥
‘હે સ્વામી! આપના શસ્રથી ભય પામીને આ મૃગો ચંદ્રમાં રહેલા મૃગનો આશ્રય લેવા માટે ઊંચે કૂદે છે, અને આ વરાહો (ભૂંડો) ૧આદિવરાહનો આશ્રય લેવા માટે પાતાળમાં જવા ઇચ્છે છે.’ પછી રાજાએ ઘનપાળ પંડિતને કહ્યું કે,“તું મારી મૃગયાનું વર્ણન કર.’’ ત્યારે ઘનપાળ બોલ્યો કે– रसातलं यातु यदत्र पौरुषं, कुनीतिरेषाऽशरणो ह्यदोषवान् । निहन्यते यद्बलिनातिदुर्बलो, हा हा महाकष्टमराजकं जगत् ॥ १ ॥
20
ભાવાર્થ—“આ વરાહ એમ કહે છે કે હે રાજા! તારું પુરુષાર્થ રસાતળમાં (પાતાળમાં) જાઓ, કારણ કે આ પ્રત્યક્ષ અનીતિ છે; કેમ કે શરણરહિત અને નિર્દોષ એવા દુર્બળ પ્રાણી બળવાન વડે હણાય છે. અહો! મહાસંકટ છે કે આ જગત રાજા વિનાનું (નધણિયાતું) છે.’’
पदे पदे सन्ति भटा रणोत्कटा, न तेषु हिंसारस एष पूर्यते । धिगीदृशं ते नृपते कुविक्रमं कृपाश्रये यः कृपणे मृगे मयि ॥ १ ॥ ભાવાર્થ‘અને આ મૃગો એમ કહે છે કે–હે રાજા! સંગ્રામમાં શૂરવીર એવા યોદ્ધાઓ આ દુનિયામાં પગલે પગલે (ઠેકાણે ઠેકાણે) છે, તોપણ તેઓને વિષે આ તારો હિંસા૨સ પૂરો થતો નથી કે જેથી દયાના સ્થાનરૂપ એવા અમારે વિષે તું નિર્દય થાય છે? માટે આવા તારા નિંદ્ય પરાક્રમને ધિક્કાર છે!’’
આ પ્રમાણે ઘનપાળે કરેલું વર્ણન સાંભળીને રાજાએ ક્રોઘયુક્ત દૃષ્ટિથી ધનપાળને કહ્યું કે—“અરે ઘનપાળ! આ તું શું બોલે છે?’’ ત્યારે ઘનપાળ ફરીથી બોલ્યો કે,“હે સ્વામી! वैरिणोऽपि हि मुच्यन्ते, प्राणान्ते तृणभक्षणात् । તૃળાહારા: સવૈવૈતે, દૈન્યને પશવઃ થમ્ શી
ભાવાર્થ—જ્યારે પ્રાણનાશનો વખત આવે, ત્યારે શત્રુઓ જો તૃણનું ભક્ષણ કરે—મુખમાં તૃણ લે તો તે શત્રુઓ છતાં પણ તેમને મૂકી દેવામાં આવે છે; તો પછી આ નિરપરાધી પશુઓ તો નિરંતર તૃણનો જ આહાર કરનારા છે તેમને શી રીતે હણી શકાય!’’
તે સાંભળીને રાજાના હૃદયમાં દયા ઉત્પન્ન થઈ; તેથી તેણે પોતાનું ઘનુષ તથા બાણ ભાંગી નાંખીને શિકાર ન કરવાની પ્રતિજ્ઞા કરી. વનથી પાછા ફરીને નગર તરફ જતાં રાજાએ કરાવેલું સરોવર આવ્યું. તે જોઈને રાજાના કહેવાથી એક કવિએ તે સરોવરનું વર્ણન કર્યું કે
૧. વિષ્ણુના દશ અવતારમાંનો એક વરાહાવતાર