________________
३००
कर्मविपाकनामे कर्मग्रंथ.१ केवलझाननी प्राप्ति थाय बे. माटे सर्वना अंतमां केवलज्ञान कयु बे. उक्तंच " अंते केवल मुत्तम, जश्सामित्तावसाण लाना शति.”
एवी रीते नाममात्रे नाणाणि के पांच ज्ञान कह्यां, हवे एउनु सविस्तर वर्णन करतां प्रथम मतिज्ञानने प्रगट करे - कहेलां पांच ज्ञानोमां प्रथम मतिझान अठावीश प्रकारे बे. एनो हवे पबीनी गाथानी साथे संबंध . तबमश्नाणं के तत्र मतिज्ञान प्रथम बेनेदे थाय - एक श्रुतनिश्रित, बीजो अश्रुतनिश्रित. तेमां प्राये करी श्रुत अज्यासविना सहज दयोपमवशे करी जे उत्पन्न थाय तेने अश्रुतनिश्रित कहीये. ते चार प्रकारचें - उत्पात्तिकी बुद्धि, वैनयिकीबुद्धि, पारिणामिकी बुद्धि त. था कर्मजा बुधि. ए विषे श्री देवर्हिवाचक आम कहे :- "सेकितं मश्नाणं, पुविहं मश्नाणंपन्नतं; तं जहा, सुयनिस्सियं च असुयनिस्सियंच सेकितं असुय निस्सियं असुयनिस्सियं चनविहं पन्नतं तं जहा, उप्पत्तिया वेणश्या, कमिया परिणामिया, बुकिचनविदावुत्ता, पंचमानोवलप.” तथा विशेषावश्यकमां पण कडं - " पुर्वसुय परिकम्मिय, मश्स्स जं संपयं सुयाय; तं निस्सिय मियरं पुण, अणिस्सिथं मर चजकंतं” तेमां जे सहेजे पोतानी मेले उपजे ते उत्पात्तिकी बुद्धि, अने गुरुनो विनय शुश्रुषा सेवा करतां श्रावे ते वैनयिकी बुद्धि, कर्म करतां उपजे ते का. र्मिकी बुद्धि, अने परिणाम ते दीर्घकालनु पूर्वापर अर्थन अवलोकन ते पारिणामिकी बुद्धि. एनुं विशेष खरूप नंदीसूत्र तथा आवश्यकवृहकृत्ति प्रमुख थकी जाणवू.
पूर्वश्रुत परिकम्मित मतिना उत्पाद कालनेविषे शास्त्रार्थ पर्यायलोचन करतां जे उत्पन्न थाय तेने श्रुतनिश्रित मतिज्ञान कहीये. तेना चार प्रकार -श्रवग्रह, श्हा, अपाय, तथा धारणा. यमुक्तं "सेकितं सुयनिस्सियं मश्नाणं चढविहं पन्नतं जहा, जग्गहो, ईहा, अवाय, धारणा". तेमां अवग्रह बे प्रकार -व्यंजनावग्रह तथा श्रविग्रह. ए विषे पण कडं बे-" सेकितं जग्गहे, जग्गहे सुविहे पन्नते तं जहा, वंजगुग्गहे, अत्थुग्गहेय” तेमां जेम प्रदीपवडे घटने प्रगट करीएं, तेम जेणे करी अर्थने प्रगट कराय तेने व्यंजन कहीयें. कहुं ले " वं जिजाश्जेणडो, घमुवदीवेण वंजणंतंच" व्यंजन ते उपकरणे जियो जाणवी.ते इंजियो पणं कदंब पुष्प, अतिमुक्त, चंड, कुरप्ररूप नानाकृति संस्थित जे श्रोत्र, घाण, चक्षु, रसना तथा स्पर्शन लक्षण जाणवी. अथवा शब्द, गंध, रस, तथा स्पर्शपणे परिणामने पाम्यो जे पुजलनो संघात तेने पण व्यंजन कहीये. माटे व्यंजन उपकरण इंजियो तेणे करी व्यंजन एटले जे शब्दा. दिकपणे परिणामने पामेला अव्य तेनुं जे ग्रहण परिवेदन तेने व्यंजनावग्रह कहीये. केम के, एक व्यंजन शब्दनो लोप थयो . ' किमपीई' एटले आ झुंबे, एवो थ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org